Ernst Ruschkewitz was een zoon van Siegfried en Mina Ruschkewitz. Zijn vader had een keten van warenhuizen opgezet in Würzburg en omgeving. De familie was welgesteld. In 1914 werd ter gelegenheid van de viering dat Würzburg 100 jaar deel uitmaakte van Beieren een fontein ontworpen die Ruschkewitz aan de stad heeft geschonken. Toen in de jaren dertig de nazi’s aan de macht waren gekomen moest Ruschkewitz toezien hoe zijn bedrijf onder toezicht van een Verwalter werd gesteld. Enkele jaren later heeft deze Verwalter alle winkels voor een spotprijs verkocht aan de concurrent Neckermann.

Ernst Ruschkewitz

Siegfried en Mina Ruschkewitz zijn in deze periode naar Berlijn verhuisd en konden van daaruit via Tsjechië naar het toenmalige Palestina ontkomen. Aan boord van het schip dat hen de Middellandse Zee zou overbrengen brak echter tyfus uit, waar zij allebei aan zijn bezweken. Zij zijn begraven op Kreta. Ernst Ruschkewitz was in 1933 getrouwd met Ruth Eichenberg (Düsseldorf, 9 februari 1911). Het echtpaar vluchtte naar Nederland waar het eerst ging wonen in de P. Bothstraat 13 in Den Haag. Op 2 november 1936 werd daar zoon Jan Carl Albert geboren.

Ernst kreeg een baan als vertegenwoordiger voor de Engelse firma H. Prince and Co Ltd. Zijn werkterrein besloeg Nederland, België, Frankrijk en Zwitserland. Tijdens de bezetting van Nederland woonde het gezin in een groot herenhuis in Bodegraven. Ernst Ruschkewitz had veel goede contacten en was ervan overtuigd dat hij niet gedeporteerd zou worden. Toch is het gezin al in oktober 1942 weggevoerd. Op 21 oktober 1942 kwamen ze aan in kamp Westerbork en twee dagen later al volgde hun transport naar Auschwitz. Ernst werd al voor aankomst in dat kamp met andere mannen bij het plaatsje Cosel uit de trein gehaald, om tewerkgesteld te worden als dwangarbeider. De trein met zijn vrouw en kind reed door naar Auschwitz, waar beiden werden vermoord in de gaskamers. Ruth Ruschkewitz-Eichenberg was 31 jaar, hun zoontje Jan Carl Albert Ruschkewitz was 5 jaar oud.

Ernst Ruschkewitz heeft een dagboek bijgehouden, dat bewaard is gebleven. Het wordt bewaard in de synagoge van Würzburg. (https://www.tweede-wereldoorlog.org/ruschkewitz-kampdagboek.html). Hieronder enkele fragmenten: 

Vandaag vier weken geleden (= maandag 19 oktober) opgehaald en naar Gouda gebracht; dertien personen onder geleide naar Amsterdam, de Joodsche Schouwburg. Bekenden ontmoet, hartelijk ontvangen, maar slapen onmogelijk. Nog hoop. Twee dagen later met de trein naar Westerbork, een reis zonder problemen. Na aankomst een mars van anderhalf uur met bagage, Ruth en Jan mogen vanaf halverwege rijden op een wagen met koffers.

Donderdag (= 22 oktober): dag van beslissing, van alles geprobeerd en getroost. Hoop tot op het laatste moment, onbeschrijflijk slechte hygiëne.
Veel bekenden gesproken; ik moet huilen, Ruth is dapper, zoals altijd, Jan is heel timide maar wel lief. Bange nacht, om half 8 opgejaagd naar de registratie. Alles is verloren. Een mars in de regen. Troosteloos kruipen we bij elkaar langs de rails met alles wat we hebben. Tegen 11 uur (= vrijdag 23 oktober) staan we daar met 928 joden. De trein komt, maar rijdt te ver door, paniek. We veroveren een goede coupé, iedereen heeft een plaats. Bij ons zit een Groningse kelner met twee slecht opgevoede kinderen. Vrijdagmiddag verlaten we het gastvrije Nederland. Velen huilen, de bevolking zwaait. Daarna Bremen - Berlijn - Liegnitz - Cosel. Tien uur vertraging. Tegen 4 uur ‘s morgens: "Männer raus!" Kort afscheid. Nog kunnen we het niet geloven. We worden in rijen opgesteld, de trein rijdt weg met de vrouwen, de kinderen en de mannen boven 55 jaar. Wanneer zullen we elkaar terugzien? Wat heb ik in deze vier weken allemaal niet gedaan om te weten te komen waar ze zijn, tevergeefs!

De mannen jonger dan 55 moeten overstappen op vrachtwagens, ik lig onder koffers, mijn been breekt bijna! Een rit van een half uur, stoppen tegen 5 uur, zie barakken, wachtposten, schijnwerpers. Poolse joden maken de dienst uit. Ingeschreven, ingedeeld in verblijven. Dwangarbeiderskamp Annaberg, een doorgangskamp. Met 24 man – de meesten uit Groningen - op kamer 5, waar ik benoemd word tot kameroudste.
We zijn nu in het dwangarbeiderskamp Annaberg. Appèl, eten halen, appèl, barak schoon maken. Prachtig weer, schitterend landschap. In het kamp bevinden zich tien vrouwen, Pools personeel. Iedereen wordt kaal geknipt, maar als ploegbaas ontkom ik hieraan. Dit veroorzaakt wel erg veel problemen.

Ernst werd te werk gesteld in Gleiwitz waar hij voorman werd van een bouwploeg. Daardoor kreeg hij ook bepaalde privileges, zoals het niet hoeven sjouwen met spullen. 

In zijn dagboek richt Ernst regelmatig het woord tot zijn vrouw en kind:

'Dinsdag 9 februari 1943. (Hier zijn twee harten getekend met daarin: ‘9-2-43’ en ‘32’.) Eronder: ‘Verjaardag van mijn vrouw Ruth. VRIJHEID wens ik je vandaag, vrijheid voor ons allen! Weet je nog van vorig jaar? Met Groen op kamer 4 gaat het erg slecht; hij zei: "Ik haal de nacht niet, laat mijn hand niet los." Alsof ik hem zo zou kunnen redden. Je raakt ervan van streek. Er zijn hier echt nog wel goede mensen.'

Ernst voelde zich erg betrokken bij lotgenoten, zo blijkt ook uit het vorige fragment. Hij uit meerdere keren zijn bezorgdheid over diverse mensen. Eén van hen is Louis Cohen uit Bodegraven, die de dag na deze aantekening zal overlijden.

'Woensdag 30 december 1942. Vijf centimeter sneeuw, niet zo koud als gisteren. Rustige dag. Alleen maak ik mij ernstige zorgen over Louis Cohen; hij verzwakt steeds meer en is niet langer in staat welk werk ook te verrichten. Negen mensen hebben water in de voeten.'

Op woensdag 24 maart 1943 vertrekt Ernst vanuit Gleiwitz naar Blechhammer. De omstandigheden in Blechhammer vielen blijkbaar soms mee:

'Zondag 11 april 1943. Tot zeven uur geslapen; droog brood en koude koffie, dat is me in Gleiwitz nooit overkomen, langdurig appèl en corvee. De tandarts heeft een tand van me verknoeid, afgebroken, niet zo leuk. Verder goed uitgerust, mijn karige ontbijt wordt goedgemaakt door goed eten en een extra portie (aardappelen met macaroni).'

Geruchten waren er volop, vaak afkomstig van nieuwe mensen in het kamp. Binnenkort zou de oorlog voorbij zijn?

'Sjabbes 24 juli 1943. Wat toevallig, dat Ritter Kay Hofmanns uit Bodegraven kent en natuurlijk ook Jan Stolwijk. Als ik maar wist hoe jullie het maken. Oma en Mats, leven die nog? Je hoort hier veel, maar je wilt niet alles geloven. De oorlog duurt niet lang meer. In september is alles misschien voorbij en dan? Komen we er gezond uit? Is alles voor niets geweest? Jullie foto’s liggen hier voor me. Ik heb ze al honderd maal bekeken en ik ken elk detail ervan. Toch kan ik er niet genoeg van krijgen.'