Grietje was een bekend lid van de zang-en toneelvereniging Crescendo in Leens. Ze speelde jarenlang de rol van Pieternel in Thomasvaer en Pieternel, gekleed in Groninger klederdracht.
Grietje Gronsveld
(https://www.joodsmonument.nl/nl/page/33614/grietje-gronsveld)
Foto links: monument in Leens met de namen van in de oorlog vermoorde inwoners (https://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/zoeken/1240/leens-oorlogsmonument)
Grietje Gronsveld
- Voornaam
- Grietje
- Achternaam
- Gronsveld
- Geboortedatum
- 27 augustus 1890
- Geboorteplaats
- Leens
- Sterfdatum
- 23 november 1942
- Sterfplaats
- Auschwitz
Grietje Gronsveld werd geboren in Leens op 27 augustus 1890 als jongste van de vijf kinderen van Salomon Gronsveld (Ulrum, 11 augustus 1852 – Leens, 29 december 1931), een slager, en Mietje van Dam (Stedum, 22 november 1854 – Leek, 2 februari 1919).
Rechts het huis van slager Salomon Gronsveld. Later is dat huis afgebroken.
https://hdl.handle.net/21.12105/53630427-2c0a-0def-0950-7df95cfe3fa6
Geboorteakte Grietje (Groninger Archieven)
Het eerste kind, Fredericus (Leens, 14 november 1880) werd niet oud; hij overleed op 25-jarige leeftijd na “een langdurig en smartelijk lijden”.
Delpher.nl
Elzina werd in Leens geboren in 1882, Henderika in 1884 en Izaäk in 1886 (zie *1). De drie zussen volgden alle drie een opleiding als naaister en hoedenmaakster. Henderika rondde haar opleiding af in 1907 en zocht via advertenties naar werk:
Delpher.nl
In 1809 woonden in Ulrum en Leens slechts 18 Joden; dit aantal groeide tot 45 in 1899. In de 20ste eeuw liep als gevolg van de veranderende sociale en economische verhoudingen het aantal Joden terug. In 1941 telden beide dorpen nog dertien Joden.
In 1909 werd deze Joodse gemeenschap zwaar getroffen door het afbranden van de synagoge. Het had tot 1885 geduurd voordat de Joodse Gemeente aan de Julianastraat 15 in Leens een synagoge had laten bouwen, die op 1 augustus 1885 was ingewijd. Het was dit pand dat in 1909 afbrandde en vervolgens weer werd opgebouwd.
Vader Salomon Gronsveld zette zich als secretaris van het Kerkbestuur in om na de brand gelden in te zamelen voor het herstel van het gebouw en de aanschaf van de benodigde spullen.
19 maart 1909 (delpher)
https://hdl.handle.net/21.12105/75881126-ce2d-79fd-2712-f095909cb413
In 1915 vierden Salomon en Mietje Gronsveld hun 35-jarig huwelijksfeest.
www.delpher.nl
Op 11 juni 1919 trouwde Henderika Gronsveld in Leens met Alexander Knorringa uit Uithuizen. Als getuigen bij het huwelijk traden op Henderika’s broer Izaäk en Alexanders broer Benjamin, een slager. Alexander was koopman en veehandelaar, en het stel ging wonen in de Hoofdstraat in Uithuizen, waar Hendrika een stoffen- en kledingwinkel begon.
Dit bericht betreft de winkel van Henderika en stond in het Nieuwsblad van het Noorden op 9 maart 1942,
toen het voor Joden was verboden om handel te drijven. (www.delpher.nl)
In december 1920 werd hun eerste kind geboren, Jettina Lowiena.
NvhN, 2 december 1920
www.delpher.nl
Hun tweede kind, Salomon Frederikus, genoemd naar zijn grootvader van moeders kant, werd geboren op 16 juli 1923.
Izaäk Gronsveld trouwde op 25 februari 1921 met Elsina van Dam in Westerbork, waar Elsina woonde met haar moeder. Haar vader, Victor van Dam uit Stedum, was al overleden. Hij was de broer van Izaäks moeder Mietje van Dam, en dus waren Izaäk en Elsina volle neef en nicht. Getuige bij het huwelijk was Elsina’s broer Jakob van Dam, die hoofd van een school was, en die later trouwde met Anna Nathans uit Haren.
www.delpher.nl
Op 9 oktober 1922 werd in het Academisch Ziekenhuis in Groningen hun eerste en enige kind geboren, Meta Jettiena.
Izaäk en Elsina woonden in Leens, op het adres Hoofdstraat 17. Izaäk was veehandelaar.
NvhN, 27 maart 1935 (www.delpher.nl)
Bovendien was hij secretaris van het Kerkbestuur, een functie die hij kennelijk had overgenomen van zijn vader, wat blijkt uit advertenties die het kerkbestuur plaatste in het NIW waarin voorzangers werden gezocht om de diensten te leiden op de hoge feestdagen, Rosh Hashana, Joods Nieuwjaar en Yom Kippur, Grote Verzoendag.
www.delpher.nl
Salomon Gronsveld overleed in 1931; zijn vrouw Mietje van Dam was al in 1919 overleden.
NvhN, 30 december 1931 (delpher)
Grietje behaalde in 1927 haar diploma coupeuse en lerares in het patroontekenen en -knippen aan de Costuumschool in Groningen.
NvhN, 5 augustus 1927 (delpher)
Ze maakte samen met haar zussen dameshoeden en dames- en herenkleding. Bij de Verkoop en Reclame Tentoonstelling, VERTO, in Leens in 1930 had de familie Gronsveld een stand. Het Nieuwblad van het Noorden meldde: De heer I. Gronsveld te Leens, volgt dan met een keurige collectie dameshoeden en heerenmodeartikelen, welke op smaakvolle wijze zijn tentoongesteld.
Lerares Grietje Gronsveld, middelste rij tweede van links, met haar naaigroepje in 1928
(foto:H.Hamburger en J.C. Regtien, Sporen van een Joods Verleden in Noordwest Groningen)
In Sporen van een Joods Verleden in Noordwest Groningen (H. Hamburger, J.C. Regtien) lezen we dat Grietje een bekend lid was van de zang-en toneelvereniging Crescendo in Leens. Ze speelde jarenlang de rol van Pieternel in Thomasvaer en Pieternel, gekleed in Groninger klederdracht. Dat stuk werd met Nieuwjaar in veel plaatsen in Nederland opgevoerd en behandelde zaken die in het afgelopen jaar waren voorgevallen in de gemeenschap.
https://www.joodsmonument.nl/nl/page/33614/grietje-gronsveld
De drie zussen volgden alle drie een opleiding als naaister en hoedenmaakster.
Op 12 november 1942 werden de Joden van Leens door de politie uit hun huizen gehaald, in een grote bus gezet, die klaarstond bij bakkerij van Kolk in de Hoofdstraat, en naar Westerbork gereden. Grietje, Elzina, Izaäk, zijn vrouw Elsina en dochter Meta Jettina hoorden bij deze groep. Met het transport van 20 november 1942 werden ze allemaal naar Auschwitz gedeporteerd waar zij op 23 november 1942 meteen werden vermoord. Grietje Gronsveld werd 52 jaar, Elzina Grondsveld werd 60 jaar, Izaak Gronsveld werd 56 jaar, zijn vrouw Elsina van Dam werd 55 jaar en Meta Jettina Gronsveld werd 20 jaar.
Henderika’s man Alexander Knorringa was al in 1933 overleden op 56-jarige leeftijd.
NvhN, 6 december 1933 (www.delpher.nl)
De broer van Alexander, Max Knorringa, was getrouwd met Henderika van Dam (1888 Warfhuizen) en zijn zuster, Rika Knorringa, was getrouwd met Machiel van Dam, een broer van Henderika van Dam. Deze twee echtparen waren op tijd naar Amerika gevlucht. Zij probeerden in 1941 hun broer Izaäk van Dam, die een winkel had aan de Stationsstraat 42 in Zuidlaren, zover te krijgen om met zijn gezin en hun moeder, Martha Rosenbaum, ook naar Amerika te komen. Zij wilden maar al te graag vertrekken, maar het lukte hun niet op tijd een visum te krijgen. In het kenniscentrum van het Joods Museum zijn brieven te vinden hierover. Izaäk van Dam en zijn vrouw, Eva Nathans en hun drie zoons, en zijn moeder, werden allen vermoord in de kampen. (Zie ook het portret van Bernard van Dam.)
In Zuidlaren zijn struikelstenen gelegd voor het gezin Van Dam:
https://www.tracesofwar.nl/sights/27405/Stolpersteine-Stationsweg-42.htm
Deze Eva Nathans was een zus van Anna Nathans die was getrouwd met Jakob van Dam (van de familie Van Dam uit Stedum, niet direct familie van de Van Dams uit Warfhuizen). Hij was de broer van Elsina van Dam die was getrouwd met Izaäk Gronsveld, en een volle neef van de Gronsvelds. Jakob van Dam en Anna Nathans woonden ook in Zuidlaren, aan de Bernardlaan 12 (in de oorlog heette die laan de Beukenlaan, omdat de bezetter niet accepteerde dat straten naar leden van het koninklijk huis waren genoemd, en daarom die straatnamen overal in Nederland veranderde). Meta Jettina Gronsveld werkte als hulp in de huishouding bij haar oom Jakob van Dam, in Zuidlaren, totdat het echtpaar van Dam een oproep kreeg om naar Westerbork te gaan, in augustus 1942. Zij kwamen aan in Westerbork op 27 augustus 1942. Met het transport van 28 augustus 1942 werden zij naar Auschwitz gedeporteerd waar ze beiden op 31 augustus 1942 werden vermoord. Jakob van Dam werd 57 jaar, Anna Nathans werd 43 jaar.
Henderika Knorringa – Gronsveld werd evenals haar broer en zusters op 12 november 1942 naar Westerbork gevoerd en zij ging samen met hen op 20 november 1942 op transport naar Auschwitz, waar ook zij op 23 november 1942 werd vermoord. Ze werd 58 jaar. Haar dochter Jettina Lowiena was op 7 september 1942 in Groningen getrouwd met Eliazer van Gelder uit Groningen, waarbij Grietje Gronsveld als getuige had opgetreden. Jettina was al op 4 oktober 1942 in Westerbork terechtgekomen, samen met haar jonge echtgenoot. Zij gingen ook met het transport van 20 november 1942 naar Auschwitz, waar Jettina ook op 23 november 1942 werd vermoord; ze was bijna 22 jaar. Eliazer van Gelder werd tewerkgesteld in Auschwitz, zijn overlijdensdatum is 28 februari 1943. Hij werd 25 jaar.
De zoon van Henderika, Salomon Frederikus Knorringa, werd al in juli 1942 opgeroepen voor een werkkamp, dat Westerbork bleek te zijn, vanwaar hij op 15 juli 1942, met het eerste transport van Westerbork naar Auschwitz, werd gedeporteerd. Hij heeft in Auschwitz moeten werken. Zijn sterfdatum is 30 september 1942. Hij werd 19 jaar.
Monument op de Algemene begraafplaats in Leens, onthuld in 1982 (4en5mei.nl).
*1: broers en zussen Gronsveld
• Fredericus Gronsveld (Leens 14/11/1880 – 5/2/1906)
• Elzina Gronsveld (Leens 20/7/1882 – Auschwitz 23/11/1942)
• Henderika Gronsveld (Leens 24/6/1884 – Auschwitz 23/11/1942) X Alexander Knorringa (Uithuizen 15/2/1877 – 5/12/1933)
Jettina Lowina Knorringa (Uithuizen 30/11/1920 – Auschwitz 23/11/1942) X Eliazer van Gelder (Groningen25/8/1917 – Auschwitz 28/2/1943)
Salomon Frederikus Knorringa (Uithuizen 16/7/1923 – Auschwitz 30/9/1942)
• Izaäk Gronsveld (Leens 25/8/1886 – Auschwitz 23/11/1942) X Elsina van Dam (Stedum 19/7/1887 – Auschwitz 23/11/1942)
Meta Jettina Gronsveld (Groningen 9/10/1922 – Auschwitz 23/11/1942)
• Grietje Gronsveld (Leens 27/8/1890 – Auschwitz 23/11/1942)
