Bernard van Dam was de jongste van drie broers die met hun ouders aan de Stationsstraat in Zuidlaren woonden. Hij werd geboren op 5 juli 1932. Tussen Bernard en zijn broers Siemon en Martijn zat tien jaar leeftijdsverschil. Toch was Bernard geen ‘nakomertje’. Zijn ouders verloren in 1931 hun derde kind, hun dochter Martha Betje.

Bernard van Dam

Vader Izaak van Dam had in Zuidlaren en manufacturenzaak waar ook kleding en meubels werden verkocht. Martijn en Siemon gingen soms ook voor de winkel op pad. Vader Izaäk was voorzitter van één van de winkeliersverenigingen in Zuidlaren. Ook zat hij in de gemeenteraad. Samen met anderen heeft Izaak er in 1937 voor gezorgd dat er straatnaambordjes kwamen in Zuidlaren.

Familie van Dam

Bernard ging in Groningen naar school, maar in een brief schreef Siemon daarover op 3 juni 1942: “Dat mag sinds vandaag niet meer. Er moet namelijk bij de SS aangevraagd worden of Bernard naar Groningen heen en weer mag reizen.” Ook vader Van Dam moest zich vanwege anti-Joodse maatregelen terugtrekken uit het openbare leven. Hij zegde noodgedwongen zijn lidmaatschap van de Zuidlaarder vereniging ‘Tot nut van het Algemeen’ op en moest de winkel sluiten.

Bernard met zijn broers Siemon en Martijn

Op 10 augustus werd Izaäk van Dam, na terugkomst van een kraamvisite, verrast door de SD. Samen met zijn twee oudste zoons werd hij gearresteerd en naar Groningen gebracht. Moeder en Bernard volgden enkele dagen later. Op 27 augustus moesten zij om 8.15 uur vanaf station Groningen vertrekken naar kamp Westerbork. Vader en de oudste twee zoons kwamen ook op die dag in Westerbork aan. Voor vertrek uit Zuidlaren hadden ze nog tegen buren geroepen: “We komen terug, tot ziens!” De volgende dag, op 28 augustus 1942, werd de hele familie Van Dam naar Auschwitz gedeporteerd. Uit de rijdende deportatietrein heeft Bernard nog een briefkaartje gegooid, dat in Zuidlaren is aangekomen. Uit het briefje blijkt dat het gezin in kamp Westerbork weer herenigd was.

Lieve Jan x Roelie

We zitten in de trein en gaan heel ver weg. Tot ziens jongens. Groeten van Pa x Ma x jongens.

Bernard

Bernard was tien jaar toen hij op 31 augustus 1942 in Auschwitz werd vermoord. Ook zijn ouders en broers overleefden de oorlog niet.

In de synagoge van Zuidlaren staat tegenwoordig een chanoeka-kandelaar als tastbare herinnering aan de familie Van Dam. De kandelaar zat in één van de drie koffers die de familie voor vertrek in bewaring gaf bij dorpsgenoten. In die koffer zaten ook de doopkleren van het overleden zusje Martha Betje.