Mozes van Leer is geboren op 20 augustus 1927 in Drachten. Hij was de zoon van Jacob van Leer (Drachten, 2 oktober 1893) en Veronica Esje Zwarts (Raalte, 5 augustus 1900). Veronica en Jacob kregen tussen 1925 en 1935 in totaal zeven kinderen. Slechts drie van deze kinderen groeiden op. De oudste, het vijfde en het zevende kind werden doodgeboren en het meisje, Vrougje, het tweede kind, stierf al na vijf maanden. Mozes was het derde kind. 8 november 1928 kwam er een meisje, ook zij kreeg de naam Vrougje. En op 9 juni 1932 werd het zesde kind geboren: Dina. Mozes en zijn zusjes stonden bekend als zwakbegaafd.

Mozes van Leer

De ouders van Mozes trouwden op 12 juni 1924 in Raalte. Jacob werd geboren op 2 oktober 1893 in Drachten. Hij was de zoon van Leman van Leer en Vrougje van Leer-Roos. Een oudere broer van Veronica, Philip, was getrouwd met Rachel, een oudere zus van Jacob.
Veronica en Jacob woonden op de Noordkade 106 in Drachten. Jacob was, samen met zijn broer Mozes, handelaar in kleinvee en opkoper van oude metalen, lompen, vodden en vellen van mollen en bunzings Maar ook was Jacob sigarenringer.

Jacob overleed op 9 april 1939 in Drachten. Hij was toen 45. Voor Veronica en haar kinderen moet toen een moeilijke tijd aangebroken zijn. Ze zette de handel van haar man Jacob voort, en ze ging langs de deuren om koffie en thee te verkopen. Met Pesach verkocht ze ook matses.

Veronica’s zwager Mozes was met een niet-Joodse vrouw getrouwd. Ondanks dit feit moest Mozes zich in 1943 melden bij de gevangenis in Leeuwarden. Het bleek een fout en de volgende dag was Mozes weer thuis. Hij dook meteen onder en overleefde samen met zijn gezin de oorlog.
Veronica en haar drie kinderen kregen ook de kans om onder te duiken. In het boek Bezettingstijd in Friesland, deel 1 van P. Wijbenga staat het volgende:

“Politieman P. de Haan kwam met het bericht dat de weduwe Van Leer met haar kinderen bereid was onder te duiken. Afgesproken was dat zij om tien uur gereed zou zijn; om elf uur zouden de waardevolste stukken van het meubilair in veiligheid worden gebracht. Ogenblikkelijk werd voor haar een nieuw persoonsbewijs in orde gebracht, maar om half elf kwam een zwaar teleurgestelde De Haan melden, dat de weduwe zich had bedacht. Zij ging toch maar met de anderen mee, waarheen het haar ook zou voeren. Alle Joden die opgeroepen waren, verschenen de volgende morgen bepakt en bezakt aan het station. Er werd gehuild en gevloekt, meer door de omstanders dan door de slachtoffers. Van de laatsten keerde niemand terug. De politiemannen die het naar Leeuwarden begeleidden, schaamden zich voor hun taak, maar wat hadden ze meer kunnen doen?”

De familie van Leer is opgepakt op woensdag 11 november 1942, om 22.00 uur. De dag erna gingen ze met de trein van 5 uur 50 vanuit Drachten naar Leeuwarden, om vanaf daar doorgestuurd te worden naar kamp Westerbork. Daar kwamen ze op 12 november 1942 aan.
Hun transport naar Auschwitz volgde al op 20 november 1942.
Direct na aankomst, op 23 november 1942 zijn Veronica, Vrougje en Dina vermoord. Ze waren toen 42, 14 en 10 jaar oud.
Mozes werd in Auschwitz tewerkgesteld. Hij overleed drie maanden later, op 28 februari 1943. Mozes was 15 jaar oud.

Vijftien Joden uit Drachten werden omgebracht in de oorlog. Op het Joods monument in Drachten staan de namen van Veronica, Mozes, Vrougje en Dina.

Ter nagedachtenis werd het project ’Stroffelstiennen voor de 15 Joodse Drachtsters uitgevoerd. Meer hierover is te lezen op de website:

https://www.joodsmonument.nl/image/2018/2/12/stroffelstiennen_binnenwerk_22dec2017-15501041.pdf : 

In woord en beeld het verhaal van het leggen van 15 Stroffelstiennen voor Joodse Drachtsters met achtergrondinformatie en de bijdragen van het Drachtster Lyceum. Het project is uitgevoerd door Smelnes Erfskip.