Op 19 november 1926 ’s avonds om elf uur werd Saartje Zilverberg geboren in het Diaconessenziekenhuis te Leeuwarden. Haar vader, Heiman Zilverberg (1885), was slager in Garijp, het dorp waar het gezin ook woonde. Heiman was getrouwd met Hinderika Mozes (1890), Saartjes moeder, en samen met haar drie zussen Geertje (1913), Rachel (1917) en Anna (1921) en haar broer Jacob (1915) vormden ze een gezin van zeven personen. In 1927 verhuisde het gezin naar Drachten, Beter Wonen nummer 19. Na de verhuizing bezochten de kinderen de lagere school aan de Noordkade. Op 22 november 1929 overleed Saartjes vader na een periode van ziekte op 44-jarige leeftijd. Saartje was toen drie jaar.

(Op de foto uit 1932 is Saartje het meisje met donker haar in het midden op schoot bij zus Rachel. Zus Anna staat daar links naast.)

Saartje Zilverberg

Ten tijde van de oorlog waren de drie oudste kinderen getrouwd en niet meer in Drachten woonachtig. Geertje en haar man woonden in Eindhoven, terwijl Rachel en Jacob met echtgenoten in Amsterdam woonden. Jacob en zijn vrouw Martha Polak kregen op 1 januari 1941 een dochter Hennie. Zij zou de oorlog in onderduik overleven.

Op 12 november 1942 zijn Anna en Saartje naar kamp Westerbork gebracht. Buren hebben nog gezien dat de twee meisjes met hun koffers stonden te wachten aan de straatkant tot ze opgehaald werden. Hun moeder Hinderika lag op dat moment in het ziekenhuis in Heerenveen. Saartje vierde, een week na aankomst, op 19 november 1942 haar zestiende verjaardag in kamp Westerbork en heeft waarschijnlijk die avond gehoord dat ze de volgende dag op transport moest. Op 20 november zijn Saartje en haar zus Anna met een transport bestaand uit 726 personen naar Auschwitz gedeporteerd. Beide zijn direct na aankomst vermoord. Hun moeder Hinderika is op 16 april 1943 vanuit het ziekenhuis naar kamp Westerbork overgebracht waar ze kort in één van de ziekenbarakken verbleef voordat ze met het transport van 27 april 1943 naar Sobibor gedeporteerd werd. Daar is ze direct na aankomst vermoord.

De oudste zus van Saartje, Geertje, die al voor de oorlog trouwde met Albert Silverenberg en met hem in Eindhoven woonde, was tijdens de oorlog ondergedoken in Friesland: eerst in Donkerbroek en later in Haule bij de familie From. Na de oorlog kreeg die laatste familie hiervoor een Yad Vashem-onderscheiding. Na de oorlog zijn Geertje en Albert naar Canada geëmigreerd en Geertje is daar in 2007 overleden.

Rachel Zilverberg  werkte in Amsterdam als hulp in de huishouding voor ze op 16 juli 1942 trouwde met Josef Andriesse uit Eindhoven. Nog geen drie maanden na hun huwelijk zijn ze in Eindhoven opgepakt en naar kamp Westterbork vervoerd. Vanuit Westerbork zijn ze op 12 oktober 1942 gedeporteerd naar Auschwitz. Rachel is direct na aankomst vermoord en de sterfdatum van Josef is 28 februari 1943.

Saartjes broer Jacob en zijn vrouw Martha werden vanuit kamp Westerbork met verschillende transporten in oktober en november 1942 naar Auschwitz gedeporteerd. Martha werd er direct na aankomst vermoord. Jacob werd al in Cosel uit de trein gehaald en wist een lange tijd in verschillende kampen als één van de weinigen te overleven. Na de oorlog werd hij herenigd met zijn dochter Hennie, die via tussenkomst van haar oma, de moeder van Jacob, een onderduikplek in eerst Drachten en later Kollumerzwaag kreeg. Jacob is na de oorlog opnieuw getrouwd en met zijn dochter en zijn tweede vrouw in 1950 naar Canada geëmigreerd. In 1979, op vakantie in Nederland, is hij plotseling overleden.

Hennie Zilverberg heeft in 2016 met haar twee zonen in Drachten de struikelstenen onthuld voor haar oma Hinderika en tantes Anna en Saartje.

Informatie en foto’s uit ‘Stroffelstiennen voor 15 Joodse Drachtsters’ van Smelne’s Erfskip.