Mozes Looper is één van de ruim vijfhonderd Joden die in Assen woonden en in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers zijn opgepakt en via Westerbork in een van de vernietigtingskampen zijn vermoord. Mozes was slager en woonde aan de Oranjestraat 40 in Assen.

Het was in het jaar 1742 dat zich de eerste Jood in Assen vestigde. Het was ene Meijer, een lappies- of pakkiesjeude. Dat waren handelaren in veelal gebruikte kleding. In de loop der jaren vestigden zich meer Israëlieten in de Drentse hoofdstad, veelal in de omgeving van de Rolderstraat. Aan de Groningerstraat werd in 1901 zelfs een synagoge gebouwd. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog woonden er ruim vijfhonderd Joden in Assen. In de nacht van 2 op 3 oktober 1942 op de Joodse feestdag Jom Kippoer (Grote Verzoendag) werden overal in het land en ook in Assen grote groepen Joden opgepakt.

Mozes en Johanna Looper

Het huis aan de Oranjestraat tegenwoordig

Zutphen
Terug naar Mozes Looper, één van die Assenaren. Mozes werd op 1 oktober 1866 in Zutphen geboren als zoon van Mozes Hartog Looper en Hanna Phillip Grijsbaart. Hij trouwde op 21 augustus 1890 in Hengelo met Johanna de Beer. Het is niet bekend wanneer zij in Assen kwamen wonen. Het echtpaar kreeg twee dochters, Jeanette en Phillipina Johanna.

Jeanette werd op 18 mei 1891 in Goor geboren en Phillipina in 1893. Jeanette trouwde in juni 1916 op 25-jarige leeftijd met de toen 34-jarige koopman Isedoor Levie. Zij woonden aan de Rembrandstraat in Assen.

Woning aan de Julianastraat 4 (destijds Rembrandtstraat) in Assen.

Struikelstenen voor de woning

Het echtpaar kreeg in november 1918 een zoon, Meijer Mozes. Zowel hij als zijn ouders kwamen in september 1943 om het leven in Auschwitz.

Dochter Phillipina trouwde met Samuel Kats.

Samuel Kats

Uit hun huwelijk werd een dochter geboren, Carolina. Phillipina overleed in februari 1937 in Groningen als gevolg van een hersenvliesontsteking.

Nieuwsblad van het Noorden, 5 februari 1937

Ondergedoken
Haar man, Samuel Kats hertrouwde in 1938 met Duifje Kropveld uit Beilen. Samen dreven zij daar een manufacturenzaak. Het echtpaar wist met Samuels dochter Carolina de oorlog te overleven. De gehele bezettingsjaren waren ze ondergedoken bij boeren in Beilen en omgeving.

Carolina Kats en haar broer Salomon (Salco) in 1944

Voor Carolina was het toch nog bijna slecht afgelopen. Zij werd vlak voor de bevrijding opgepakt door een groep landwachters. Carolina werd overgebracht naar kamp Westerbork en werd daar op 12 april 1945 door de Canadezen bevrijd. Samuel Kats overleed op 1 april 1975; zijn dochter Carolina in februari 2013.

De grafzerk van Samuel Kats in Beilen

Mozes Looper en zijn vrouw Johanna de Beer werden tijdens de grote razzia op 3 oktober opgepakt en naar Westerbork overgebracht. Zij kregen een plek in barak 39. Op 10 november werden ze op transport gezet naar Auschwitz waar ze op 13 november werden vermoord.

Slechts ongeveer 25 Asser Joden hebben de oorlog overleefd. De glas-in-loodramen uit de Asser synagoge kregen een plek in een Herinneringscentrum in Jeruzalem. Het gebouw werd later gekocht door de Gereformeerde kerk (vrijgemaakt) en kreeg als naam Bethel.

De voormalige synagoge in Assen 

Aan de Oudestraat in Assen verrees een monument om de ruim vijfhonderd Joden uit Assen te herdenken.

Detail van het monument

Het is ontworpen door de Joodse kunstenaar Sam Drukker.

Monument voor de gedeporteerde Joden
op de Joodse begraafplaats in Assen.

In 1988 zijn de Joodse gemeenten in Assen, Emmen en Hoogeveen gefuseerd tot Nederlandse Israëlitische gemeente Drenthe. In 2013 zijn er struikelstenen gelegd voor Mozes en Johanna Looper.

Provinciale Asser en Drentsche Courant, 29 augustus 1945