Emanuel de Bruin, meestal Mennie genoemd, werd geboren op 20 oktober 1921 in Hardenberg. Zijn ouders waren Rudolf en Rosalchen de Bruin. Zus Rosetta was geboren in 1916, broer Lion in 1918 en na Mennie werd in 1927 nog broertje Alex geboren.

Mennie de Bruin

Vader Rudolf was een veelzijdig man: op de hoek van de Voorstraat en de Fortuinstraat in Hardenberg hadden zijn ouders een manufacturenzaak en een café. In 1913, het jaar van zijn huwelijk, nam Rudolf de zaak over. Vanaf 1920 had hij zich toegelegd op het drukken van kranten en andere publicaties. Onder andere weekblad De Vechtstreek gaf hij uit in zijn drukkerij.

Mennie werkte bij zijn vader in de drukkerij. Rudolf was ook caféhouder. In het café vonden veel culturele activiteiten plaats. Zelf nam het gezin ook deel aan allerlei culturele activiteiten: Rudolf en zoon Lion waren actieve leden van theatergezelschap ‘Thalia’; Lion en Mennie warren bij de zangvereniging en Rudolf was de initiatiefnemer van de Brassband ‘Kunst na arbeid’. Verder was Rudolf actief als wethouder. Hij was een bekend figuur in Hardenberg en omgeving. Tijdens de oorlog werd Rudolf plaatsvervangend hoofdvertegenwoordiger van de Joodse Raad en was hij secretaris/penningmeester van de Nederlands-Israëlitische Gemeente.

Het pand van De Bruin aan de Voorstraat, links naast de fietser.

Rein, een klasgenoot en vriend van Mennie omschreef hem als een rustige jongen met veel humor. Hij kon goed leren en deed in 1938 examen op de christelijke MULO in Hardenberg. Hij was geen sportman en ging ook niet met z’n vrienden mee naar voetbalwedstrijden en dergelijke. Mennie droeg vaak een hoed. In de jaren 1941/1942, toen Rein uit zijn geboortedorp was vertrokken, correspondeerden de jongens met elkaar, onder andere over het verloop van de oorlog en de anti-Joodse maatregelen. Mennie werkte op dat moment bij het distributiekantoor; hij haalde bij de winkeliers de volgeplakte bonboekjes op en bracht ze terug naar het distributiekantoor. Hij moest daarvoor soms flinke stukken fietsen. Op 2 november 1941 schreef Mennie aan Rein over anti-Joodse maatregelen: ‘Frank en Simon Blein hebben zaterdagmiddag bericht gekregen dat hun zaken met ingang van 2 oktober gesloten moeten blijven en dat zij hun winkelgoederen aan de staat moeten afstaan. Zo natuurlijk alle Joodse zaken in Nederland. (…) Wat de rookartikelen betreft wordt het hier dik misère. Hoe is dat bij jullie? Lion en ik mogen, zoals je wel in de krant gelezen hebt, geen lid meer zijn van E.M.M. (Zangvereniging Eendracht Maakt Macht). We vinden het wel jammer maar daar is ook al niets aan te doen.

Op 2 januari 1942 schreef Mennie: 'Zoals je misschien al vernomen zult hebben is onze zaak gesloten. De deuren van de drukkerij, het kantoor en magazijntje zijn met lakzegels hermetisch afgesloten. In het kantoor hebben we nog verschillende privé-dingen die er niet uit verwijderd mochten worden. Je kunt begrijpen, dat we nu tijd plenty hebben. Ons dienstmeisje Gé, moest met ingang van 1 januari j.l. weg, zodat wij nu druk in de huishouding bezig zijn nu.'

Eind januari schreef Mennie dat hij een baantje als kantoorbediende had gekregen. Hij moest daarvoor veel typen. Ook was er op dat moment nog veel onduidelijkheid over de sluiting van de zaak. Een buurman en vriend van de familie regelde een plek voor Mennies broer Lion om met de boot naar Zweden te vluchten. Hij wilde echter niet mee, omdat er aan boord geen plek was voor zijn broer Mennie.

Familie De Bruin (jaren '30) met Mennie vooraan, tweede van links.

Lion en Mennie kregen een oproep voor tewerkstelling in werkkamp Linde bij Zuidwolde. Waarschijnlijk zijn ze op 14 augustus, toen ook andere Joodse mannen uit Hardenberg naar dit werkkamp moesten, uit Hardenberg vertrokken. De broers werden na slechts een kort verblijf in kamp Linde op 18 augustus 1942 naar Westerbork gestuurd. Rein, de kameraad van Mennie, moest vanwege zijn werk in een melkfabriek toevallig in deze periode een boodschap overbrengen naar iemand in kamp Westerbork en was daarom op vrijdag 21 augustus 1942 even in het kamp. Toen hij er weer vertrok werd hij vanachter het prikkeldraad toegeroepen. Mennie, zijn broer Lion en nog een man lagen daar in het zand. De jongens hebben even kort met elkaar kunnen praten. De stemming was bedrukt omdat Mennie en Lion gehoord hadden dat ze met het volgende transport uit Westerbork zouden vertrekken. De zondag erna is Rein op de fiets weer naar Westerbork gegaan, maar het is hem vanwege de bewaking om het kamp niet gelukt om Mennie opnieuw te spreken. Op maandag 24 augustus zijn Mennie en Lion gedeporteerd naar Auschwitz. Op dezelfde dag kwam dat bericht al in Hardenberg aan, een familielid schreef dat hij die morgen hoorde dat Emanuel en Lion naar Duitsland zijn gestuurd. Volgens de Sterbebücher van Auschwitz is Mennie al op 1 september 1942 in Auschwitz omgekomen. Zijn broer, zo blijkt uit hetzelfde boek, kwam om op 17 september 1942. Voor beiden is de officiële sterfdatum die kort na de oorlog is vastgelegd 30 september 1942.

Op 9 april 1943 werden Rudolf, Rosalchen en Alex naar Vught gestuurd. Het aanbod voor een onderduikplek wezen ze af. Ze wilden niet andere mensen in gevaar brengen. Toen de trein wegreed uit Hardenberg schreeuwde Rudolf vanuit het raam: ‘We zullen terugkomen!’ Na anderhalve maand Vught kwamen ze op 24 mei 1943 in barak 60 van kamp Westerbork terecht. De volgende dag werden ze alweer op transport gesteld naar Sobibor, waar alle drie direct na aankomst zijn vermoord. Ook de zus van Mennie, Rosetta, werd in datzelfde kamp vermoord.

In 2012 zijn er aan de Voorstraat in Hardenberg op de plek waar het pand van de familie De Bruin stond struikelstenen gelegd.

Hoek Voorstraat-Fortuinstraat tegenwoordig.

Kort voor zijn vertrek uit Hardenberg gaf Mennie bij een andere kameraad zijn schooltas in bewaring. Deze is in 2009 aan het Herinneringscentrum geschonken en in de collectie opgenomen. Ook de brieven van Mennie aan Rein worden hier bewaard.