Vanuit Stadskanaal en de omliggende plaatsen zijn tijdens de oorlog meer dan 130 Joden weggevoerd en vermoord. Zij worden herdacht in de buurt met onder andere monumenten en struikelstenen. Er zijn ook flink wat Joden vermoord die ten tijde van de oorlog niet meer in Stadskanaal of omgeving woonden, maar er wel waren geboren en opgegroeid. Zij waren vertrokken naar andere plaatsen en werden van daar naar kamp Westerbork overgebracht en verder gedeporteerd. In dit onderzoek gingen leerlingen van Scholengemeenschap Ubbo Emmius op zoek naar de verhalen achter deze mensen.

Lea Veldman-Wallage

Lea Veldman-Wallage is geboren op 5 augustus 1893 in Onstwedde. Haar vader was Jakobus Wallage hij was koopman en paardenslager in Musselkanaal. Haar moeder was Susanna Cohen. Zij was huisvrouw. Jakobus Wallage was geboren 12 augustus 1866 in Borger, hij is overleden op 23 augustus 1939 in Onstwedde. Susanna Cohen is geboren op 17 januari 1868 in Onstwedde, op 1 januari 1943 is Susanna overleden in Apeldoorn. Jacobus en Susanna scheidden in 1916, zij hadden toen acht kinderen. Twee kinderen zijn jong overleden. Drie van hun kinderen zijn omgekomen in de oorlog, Lea, Mozes Michiel en Betje. De drie andere kinderen hebben de oorlog overleefd. Eén van hen, Jacques, ontsnapte uit doorgangskamp Westerbork.

Lea had een relatie met Emanuel Veldman. Emanuel is geboren op 25 april 1894 te Schoterland. Toen ze trouwden was hij koopman van beroep. Lea was coupeuse.

Familiebericht. "Nieuw Israelietisch weekblad". Amsterdam, 04-10-1918, p. 2.
Geraadpleegd op Delpher op 14-01-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859699:mpeg21:p002

Emanuel is opgegroeid in een gezin van vier kinderen, hij was het een na jongste kind. Zijn ouders waren Mozus Veldman en Mina Broekman. Mozus en Mina waren al overleden voor de inval van de Duitsers in Nederland.

Advertentie. "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 04-01-1941, p. 12.
Geraadpleegd op Delpher op 14-01-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010327684:mpeg21:p012

Op 2 oktober 1918 zijn Lea en Emanuel getrouwd in Onstwedde. Lea en Emanuel hebben drie kinderen gekregen. Het waren drie meisjes: Sarina, Susanna en Mina. Mina is geboren op 22 juli 1919 in Schoterland, Susanna op 15 maart 1924 in Groningen en Sarina op 26 augustus 1926 eveneens in Groningen. Dochter Mina trouwde op 16 april 1942 in Groningen met Maurits van Rein. Maurits werkte als handelsagent en Mina (Mineke) maakte kleding net als haar moeder.

Lea en haar dochters werden op 28 november 1942 naar Kamp Westerbork overgebracht. Ze hebben er zeer waarschijnlijk moeten werken. Wellicht konden Lea, Mina en ook de andere dochters als coupeuse/naaister werken in het kamp. Op 16 februari 1943 werden ze met in totaal 1108 gevangenen uit Westerbork naar Auschwitz getransporteerd. Een overlevende van dit transport vertelde na de oorlog over dit transport:

Op een dinsdag, ik meen 16 februari 1943, werd ik van Westerbork naar Auschwitz gedeporteerd. Ik en mijn lotgenoten bevonden ons in een personenrijtuig; de inzittenden bestonden uit zogenaamde "gereclameerden", dat wil zeggen uit lieden, die in Westerbork de een of andere functie vervulden. (...) Naar ik vermoed zou het transport hebben bestaan uit ongeveer 1200 personen. Er zullen nogal wat ouderen tussen gezeten hebben en ook vrouwen en kinderen. (…) De trein stond onderweg eenmaal stil om ons in de gelegenheid te stellen water te halen. Uit elke wagon mocht één man naar de pomp tot dat doel. (…) In Auschwitz aangekomen, moesten wij alleen uitstappen; de bagage moest achtergelaten worden in de coupé. Eerst werden de mannen van de vrouwen gescheiden. Aan de mannen werd naar hun leeftijd gevraagd. Ik had de indruk, dat de leeftijden van de geselecteerden zich bewogen tussen de 18 en de 40 jaar. Alle anderen verdwenen op vrachtauto's. (…) De aankomst speelde zich in het donker af. Uit Westerbork vertrokken we op de 16e tegen de middag; in de vroege ochtend van de 18e kwamen wij in Auschwitz aan.

Wat er met de vrouwen is geschied, is mij onbekend.

Lea (49 jaar) en haar dochters Mina (23 jaar), Susanna (18 jaar) en Sarina (16 jaar) zijn kort na aankomst in de gaskamers vermoord. Maurits, de man van Mina, werd bij aankomst die dag geselecteerd. Hij is later omgekomen. Zijn sterfdatum is 30 april 1943.

Susanna Veldman
https://www.joodsmonument.nl/nl/page/136314/susanna-veldman
(daar geplaatst door Johanneke Mensch)

De man van Lea, Emanuel, was al eerder omgekomen in Auschwitz. Al op 17 juli 1942 kwamen er twee transporten uit Nederland aan in Auschwitz, één rechtstreeks vanuit Westerbork, de ander was vanuit kamp Amersfoort via Westerbork gekomen. De mannen die uit deze transporten voor de "arbeid" werden geselecteerd kregen de nummers 47088-47687 en 47843-48493. Emanuel staat ook vermeld op deze lijst. Een maand na aankomst, op 18 augustus 1942, is Emanuel in Auschwitz vermoord.