Kurt Pollack is de oudste zoon van Erich Pollack (28 augustus 1896) en Gretchen Pollack-Alexander (16 mei 1899). Erich en Gretchen trouwden op 15 april 1923. Kurt is een klein jaar later geboren, op 16 maart 1924, in Bochum (Duitsland). Op 3 december 1928 werd zijn jongere broer Paul geboren. Het gezin woonde in Bochum in de Robertstrasse 26. Vader Erich was bankbediende.
Niemand van dit gezin overleefde de oorlog. In de Robertstrasse zijn vier Stolpersteine voor de familie Pollack gelegd.
Foto links: www.dokin.nl
Kurt Pollack
- Voornaam
- Kurt
- Achternaam
- Pollack
- Geboortedatum
- 16 maart 1924
- Geboorteplaats
- Bochum
- Sterfdatum
- 28 februari 1945
- Sterfplaats
- Midden-Europa
Gretchen, Erich, Kurt en Paul Pollack
Op 9 november 1938, de Kristallnacht, werd Erich Pollack uit huis gehaald en naar Sachsenhausen gebracht. Op 16 december 1938, voor Chanoeka, was hij weer thuis. Twee weken later, het was begin januari 1939, werd Kurt meegegeven met een kindertransport naar Nederland. Hij was toen 14 jaar. Zijn broertje Paul was 10 en nog te jong.
Kurt werd naar het Dommelhuis in Eindhoven gebracht. Het Dommelhuis was gebouwd als ‘gezellenhuis’ van Philips en bood in 1939 onderdak aan Joodse jongens die gevlucht waren uit Duitsland en Oostenrijk. Kurt verbleef daar een jaar, van 5 januari 1939 tot 10 januari 1940.
Er waren al in juni 1939 pogingen gedaan om overplaatsing te regelen voor Kurt. In een brief van ‘Het Kinder-Comité’ aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken werd gemeld dat Kurt ‘eenigszins aan zwaarmoedigheid lijdt’ en dat het daarom beter voor hem zou zijn om overgeplaatst te worden naar het Vluchtelingenkamp Weeshuis te Gouda, zodat hij dichterbij zijn tante die in Den Haag woonde kon zijn. Nog dichterbij, in een tehuis in Den Haag, zou nog prettiger zijn.
Bron: http://www.dokin.nl
Op 10 januari 1940 werd Kurt overgeplaatst naar het ‘Paviljoen Loosdrechtsche Rade’ in Loosdrecht. In dit paviljoen woonde de ‘Alijah-jeugd’, ook wel ‘Palestina-pioniers’ genoemd. Dat was een groep Duits-sprekende Joodse jongeren die zonder ouders of andere familie naar Nederland gevlucht waren. Het was een zionistische beweging die ernaar streefde een Joods Nationaal Tehuis in Palestina op te bouwen. Overdag werkten ze bij boeren en ambachtslieden in de omgeving om het vak te leren.
Kurt ging leren voor meubelmaker, de Tischlerei. Hij had het naar zijn zin in dit tehuis. Hij was zeer muzikaal, speelde mooi fluit en ook nog andere instrumenten. Hij bracht gezelligheid in huis en rookte veel pijp. In het boek ‘De Jeugdalijah van het Paviljoen Loosdrechtsche Rade, 1939-1945’ staat een fragment van een operette dat getuigt van dit plezier. Kurt spreekt hier ook over zijn timmerkunsten en over zijn pijp:
Kurt: “Papa was erregst Du Dich so furchtbar, so furchtbar
Es hat doch jetzt keinen Zweck, es ist geschehen, die Tür ist weg.
Papa ich gebe Dit [sic!] jetzt einen Ratschlag (2x)
Hang die Tür jetzt in den Schrank,
Schief wie sie ist, dann gibt’s kein zank.”
Papa: ”Kurt hör auf mit dem Grinsen, komm her und helfe schnell mir
Nimm aus dem Mund die Pfeife, die Tür well’n richten wir.
Wie oft muss ich dir sagen, wie oft muss ich mich plagen
Du sollst nicht so viel blödeln, Du lenkst alle ab.”
Kurt trof in het Paviljoen zijn neef Ernst Röttgen, ook een lid van de ‘Alijah-jeugd’. Met hem ging hij eens mee naar de familie van Ernst in Uitgeest, naar zijn oom Emil en tante Erna. Daar waren ook zijn nichtjes Hanna en Eva Emma.
Kurt kreeg zijn Palestina-certificaat. Waarschijnlijk is hij daarna overgeplaatst naar Huize Voorburg in Elden, nabij Arnhem. Dat was op 8 juni 1941. Kurt was een van de groep Joodse jongeren tussen de 16 en 19 jaar die zich voorbereidde op emigratie naar Palestina, de ‘Palestina-pioniers’.
Huize Voorburg te Elden
Beeldbank Historische Kring Elden, Palestinapioniers in Huize Voorburg
Of Kurt zijn moeder nog heeft gezien is de vraag. Gretchen Pollack-Alexander overleed op 29 januari 1944, elf dagen na de aankomst van haar zoon.
Op 3 oktober 1942 werd Huize Voorburg omsingeld door de SS en de politie. Binnen een uur moest men het huis verlaten en ging men te voet naar het station van Arnhem en vandaar per trein naar kamp Westerbork.
Kurt kwam op 4 oktober 1942 aan in kamp Westerbork. Hij werd geplaatst in barak 64. Hij mocht buiten het kamp komen en werkte op een nabijgelegen boerderij.
Kurt verbleef ruim een jaar in het kamp. Op 18 januari 1944 werd hij op transport gesteld naar Theresienstadt. Opmerking bij dit transport: Kurt viel onder de regeling voor ‘Kinder, deren Eltern sich in Theresienstadt befinden’
Inderdaad bevonden Kurts ouders Erich en Gretchen Pollack-Alexander en zijn broertje Paul zich daar, zij waren op 29 juli 1942 vanuit Dortmund op de trein gezet naar Theresienstadt. Paul was echter al op 16 februari 1943 omgekomen. Hij was toen 14 jaar.
De ‘Dauerausstellung des Ghetto-Museums in Theresienstadt, 2003’ meldt het volgende over Paul:
Todesdatum: 16.02.1943 in Theresienstadt. Todesursache: Lungenentzündung (Krankheiten: Bauchtyphus, Hirnhautentzündung, Lungenentzündung) Todeszeitpunkt: 13:50 Uhr.
Of Kurt zijn moeder nog heeft gezien is de vraag. Gretchen Pollack-Alexander overleed op 29 januari 1944, elf dagen na de aankomst van haar zoon. Gretchen was 44 jaar.
Kurt heeft zijn vader Erich wel ontmoet. Samen zijn ze op 15 mei 1944 op transport gesteld naar Auschwitz, waar ze terechtkwamen in de ‘Theresienstädter Familienlager’. Bij beiden staat in de gegevens van het bovengenoemde Ghetto-museum van Theresienstadt dat ze omgekomen zijn op 12 juli 1944. Kurts officiële na de oorlog vastgelegde ambtelijke sterfdatum is 28 februari 1945, Midden-Europa.
Erich Pollack werd 47 jaar en Kurt Pollack 20 jaar oud.
Veel informatie uit dit portret, evenals de foto's, komt uit onderstaande website:
'Schülerinnen und Schüler der Maria-Sybilla-Merian-Gesamtschule haben ihre Recherche in einem Film zusammengefasst und präsentiert. Hier ist der Sprechtext mit Bildern aus dem Film wiedergegeben.'
Gedenksteen bij 'Huize Voorburg' te Elden
