Vanuit Stadskanaal en de omliggende plaatsen zijn tijdens de oorlog meer dan 130 Joden weggevoerd en vermoord. Zij worden herdacht in de buurt met onder andere monumenten en struikelstenen. Er zijn ook flink wat Joden vermoord die ten tijde van de oorlog niet meer in Stadskanaal of omgeving woonden, maar er wel waren geboren en opgegroeid. Zij waren vertrokken naar andere plaatsen en werden van daar naar kamp Westerbork overgebracht en verder gedeporteerd. In dit onderzoek gingen leerlingen van Scholengemeenschap Ubbo Emmius op zoek naar de verhalen achter deze mensen.

Jantje Grunwald-Gudema

Jantje Gudema werd op 6 september 1909 geboren in Onstwedde. Zij was de dochter van Jetta Wallage en Benjamin Gudema. Benjamin en Jetta trouwden in 1905. De vader van Jantje, Benjamin Gudema werkte in Onstwedde als slager. Benjamin en Jetta Gudema hadden al voor Jantje twee kinderen gekregen. Dit waren Jantje en Lea Gudema. De eerste Jantje is voor haar eerste verjaardag overleden. Jantje Grunwald- Gudema is dus waarschijnlijk vernoemd naar haar overleden zus. Na Jantje hebben haar ouders nog vier kinderen gekregen. Dit waren Markus, Bertha, Jacob en als laatst Saartje. Jetta, de moeder van Jantje overleed in 1924 en Benjamin Gudema hertrouwde in 1928 met Reinette de Jongh. Jantje en haar broertjes en zusjes groeiden op in Onstwedde. Jantje werkte hier een tijdje als verkoopster.

Toen ze 24 jaar oud was trouwde ze met David Grunwald. Dit huwelijk vond plaats in Amsterdam op 15 augustus 1934. Haar moeder was al overleden toen Jantje ging trouwen maar haar vader heeft de bruiloft goedgekeurd. De getuigen op de bruiloft van Jantje en David waren: de broer van David, hij was boekhouder en zijn naam was Salomon Grunwald. Hij was destijds 29 jaar. De andere getuige bij dit huwelijk was Mozes Jacobsen, dit was een neef van David hij was op dat moment 24 jaar oud. Of Jantje en David direct na het huwelijk in Amsterdam gingen wonen is onduidelijk, maar in ieder geval werd daar op 7 juli 1936 hun zoon geboren. Zij noemden hem Max Benjamin. Het woonadres van het gezin was Dintelstraat 54 I in Amsterdam.

Dintelstraat in Amsterdam 
https://archief.amsterdam/beeldbank/detail/b7c9e3d4-4aa2-d47f-d30b-5c90b3cfdfe3

In de vroege ochtend van vrijdag 10 mei 1940 vielen de Duitsers Nederland binnen. Jantje was toen 30 jaar oud en haar zoontje bijna 4 jaar oud. Jantje, David en Max Benjamin waren Joods en kregen daarom in 1942 een oproep om zich te melden. Zij doken daarop in september 1942 onder bij Antonius Hubertus Victor Lijf. Dit was in de Preangerstraat in Amsterdam op nummer 11 III. David had een bekende gevraagd om wat spullen van hun huis naar hun onderduikplek te brengen. Toen deze werd aangehouden vond er kort daarna een inval plaats in het huis van dhr. Lijf. De politie deed een huiszoeking waarbij Jantje en haar gezin werden gevonden en opgepakt.

Fragment uit politierapport (https://archief.amsterdam/)

Jantje en haar man David werden opgepakt op 21 september 1942. Zij werden op 22 september voorgeleid aan de SD. Hun zoontje Max Benjamin, toen zes jaar oud, wisten zij nog onder te brengen bij Izaäk Oudkerk en zijn vrouw Margarethe Oudkerk - Haas.

Jantje werd op 29 september 1942 overgebracht naar Westerbork. Daar is ze maar kort geweest want op 2 oktober 1942 is ze al op transport gezet naar Auschwitz. Daar is ze direct bij aankomst op 5 oktober vermoord. Haar zoontje Max Benjamin is samen met zijn tante Kaatje Tas - Grunwald en oom Mozes Tas op transport gezet naar Sobibor op 29 juni 1943.

Fragment transportlijst 29 juni 1943 met de namen van Max en zijn tante.
https://proxy.archieven.nl/0/478CEEF404104BA2E0538A77ABC202B3

Hier zijn ze vermoord op 2 juli 1943, een paar dagen voor zijn zevende verjaardag. De man van Jantje, David, kwam op 7 november 1942 aan in Westerbork, ging enkele dagen later ook op transport naar Auschwitz en is uiteindelijk omgekomen op een onbekende plek ergens in Midden-Europa uiterlijk op 31 maart 1944.

Van de zes kinderen Gudema uit het ouderlijk gezin van Jantje heeft alleen Markus de oorlog overleefd.