Jacob de Hartogh was 83 jaar toen hij aankwam in kamp Westerbork op 29 september 1943. Een drukke dag in het kamp. In die periode was het grootste deel van de Joden uit Nederland al gedeporteerd en kwamen er dagelijks nog enkele of enkele tientallen nieuwe gevangenen bij. Meest strafgevallen, opgepakte onderduikers. Op 29 september 1943 kwamen er bijna 3.000 nieuwe gevangenen bij in het doorgangskamp waar op dat moment ongeveer 6.500 personen in totaal verbleven.

De laatste vertegenwoordigers van de Joodse Raad kwamen aan vanuit Amsterdam en Den Haag en ook de ruim 600 personen die de Barneveldgroep vormden, werden overgebracht naar kamp Westerbork. Daarnaast groepen strafgevallen uit Apeldoorn, Amsterdam en Scheveningen en enkele nieuwe gevangenen uit Tilburg, Naarden, Driebergen en Hilversum.

Jacob de Hartogh

Verpleegster Ellen Deitelzweig Senior schreef een dag later in haar dagboek: “Gisterochtend ging om half 5 de alarmfluit. Wat was er aan de hand? 100 Nood Brigade (NB) en 50 Ordedienst (OD) mannen moesten aantreden en direct met de trein naar A’dam. Een transport was al onderweg. Wat is er nu in de loop van de dag gebleken? Dat ± alle 10.000 stempels (voorlopig vrijgestelden met buitenlandse nationaliteit) met Asscher, Cohen, Plotske en Heilbut (vertegenwoordigers Joodse Raad), men zei dat die als laatsten zouden weggaan, hier kwamen. In het 1e transport, met personenwagons wonder boven wonder, waren 1200 personen. In het 2e 800 personen en laat in de avond, Nieuwjaarsavond (Rosj Hasjana – Joods Nieuwjaar), kwamen de OD niet uit A’dam maar uit Barneveld. (…) Verder komt vandaag, zegt men, nog 1 transport. Hoe groot, weet ik nog niet. Net was de OD-man hier, die moest direct weer vertrekken naar A’dam. Voor een paar dagen. Wie weet, wat er nu nog komt.”

Jacob de Hartogh was op 20 december 1859 in Putten geboren. Hij was eerst leerling-apotheker in Meppel. In 1879 begon hij in Amsterdam met zijn studie farmacie en in 1881 legde hij het examen voor apothekersassistent af. Hierna begon hij met zijn studie geneeskunde. In 1886 legde hij het artsexamen af. Hij bezocht veel klinieken in het buitenland.

Algemeen Handelsblad, 18-06-1895

Als arts vestigde hij zich in de Plantage Middenlaan 84 in Amsterdam en had ook een praktijk in de Minervalaan 79. In het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 12 december 1936 werd stilgestaan bij zijn 50-jarig jubileum als arts en in het artikel worden zijn verdiensten en nevenfuncties beschreven.

https://www.ntvg.nl/system/files/publications/1936156020001a.pdf

Op 12 september 1889 trouwde De Hartogh met Bertha de Jong (26-06-1868).

Algemeen Handelsblad, 14-09-1889

Het echtpaar kreeg twee kinderen. Zoon Lodewijk werd geboren op 11 november 1890 en dochter Wilhelmina op 26 februari 1892. Het huwelijk met Bertha eindigde in 1918 in een scheiding. Bertha bleef wonen in hetzelfde pand als haar ex-man.: Plantage Middenlaan 84hs. Jacob de Hartogh woonde ‘Beneden’.

Plantage Middenlaan, ter hoogte van nummer 84, tegenwoordig.

Vanaf 1935 woonde daar ook zijn dochter Wilhelmina, die niet getrouwd was. Bertha de Jong kwam uiteindelijk op 14 januari 1943 aan in kamp Westerbork, verbleef in barak 81 en moest op 29 januari 1943 op transport naar Auschwitz waar ze direct na aankomst werd vermoord.

Wilhelmina vertrok met hetzelfde transport en werd op dezelfde dag omgebracht als haar moeder. Wilhelmina was 4 augustus 1942 opgenomen in het Apeldoornsche Bosch, maar was daar bij de ontruiming niet meer. Op 26 januari 1943 werd ze als strafgeval binnengebracht in kamp Westerbork en ondergebracht in barak 67. Drie dagen later ging ze op transport.

Jacob de Hartogh trouwde op hoge leeftijd en midden in de oorlog op 26 augustus 1942 met Rosa van Beever (27-03-1890). Zij was geboren op het adres Plantage Middenlaan 86, naast het huis en de praktijk van dr. De Hartogh. Ze is later terug te vinden als leerling-verpleegster in het Oude Mannen- en Vrouwenhuis aan de Nieuwe Kerkstraat 135. In de jaren ‘30 stond ze ingeschreven op het adres Minervalaan 79, waar dr. De Hartogh ook praktijk hield. Rosa was tot de scheiding in 1933 getrouwd geweest met Leonard Drilsma In maart 1943 volgde voor Jacob en Rosa een gedwongen verhuizing naar de Kraaipanstraat 50. Rosa is op 18 mei 1943 in Amsterdam overleden. De omstandigheden waarin zijn onbekend.
Lodewijk de Hartogh, zoon van Jacob en Bertha, was getrouwd met Elisabeth Worms (12-08-1895) en woonde op het adres Oosterpark 50. Op 14 mei 1943 werden Lodewijk en Elisabeth in kamp Westerbork opgesloten en ondergebracht in barak 60. Vier dagen later werden ze gedeporteerd naar, en vermoord in, Sobibor.

Dokter De Hartogh, die tot op hoge leeftijd als arts actief bleef, werd toen hij eind september 1943 in kamp Westerbork kwam ondergebracht in barak 81, een barak die deel uitmaakte van het kampziekenhuis en waar veel ouderen verbleven, en waar ruim een half jaar eerder ook zijn ex-vrouw enige tijd woonde. Op 25 januari 1944 ging Jacob op transport naar Auschwitz. ‘Krankentransport’ staat bij zijn naam. Philip Mechanicus schreef in zijn dagboek over dit transport dat strafgevallen het hoofdaandeel vormden en dat er verder een groep ‘oude mannen uit het ziekenhuis’ vertrok. Tot die groep behoorde Jacob de Hartogh. Hij was 84 jaar toen hij bij aankomst op 28 januari 1944 werd vermoord in Auschwitz.