In 1942 werd het grootste deel van de Joden in Schiedam via kamp Westerbork weggevoerd naar de kampen in het Oosten. Zo ook het gezin Warga: vader Szlama (Chmielnik, 4 juni 1900), moeder Sara (Leiden, 7 november 1906) en hun kinderen Jacob Simon (Rotterdam, 21 februari 1935), Roger Maurice (Rotterdam, 22 september 1938) en Lillij (Schiedam, 28 juli 1941). Mevrouw Immerzeel-Van Alphen was destijds een bijna zesjarig buurmeisje van de familie en speelde vaak met Jacob Simon, Jaap, Warga. Zij herinnert zich de gebeurtenissen van toen nog heel scherp.

(Jaap Warga is de jongen met pet links op de foto. Naast hem, ook met pet, staat zijn broertje.)

Jaap Warga

 

"Dit is het verhaal over de familie Warga, zoals ik mij dat herinner:

In november 1936 ben ik geboren. Toen de oorlog uitbrak was ik drieënhalf jaar oud. Ik woonde aan de Vlaardingerdijk in Schiedam. Je keek uit op de begraafplaats en op de weilanden. We konden daar heerlijk spelen, van de dijk afrennen, slootjespringen, dammen bouwen en bloemen plukken. Op de dijk, dus dichter bij huis deden we andere spelletjes, zoals verstoppertje, puttenloop, knikkeren, touwtjespringen en bokspringen. Ik was altijd buiten, ondanks de oorlog, want je wist precies wat je wel of niet mocht doen. Als de sirene ging voor het luchtalarm onmiddellijk naar huis rennen en als er een peloton Duitse soldaten aankwam marcheren zorgen dat je niet in de weg liep en vooral je mond stijf dicht houden.

Het was ongeveer 1942 dat er wel eens een jongetje naar ons stond te kijken als we aan het spelen waren. Hij viel mij op omdat ik het zo’n mooi jongetje vond met zwart haar en donkerbruine ogen. Ik had hem nog nooit gezien. Ik vroeg of hij mee wilde spelen en dat wilde hij heel graag. Hij speelde alleen mee als we dicht in de buurt van de huizen bleven. Nooit ging hij mee het weiland in. En soms was hij opeens verdwenen. Maar als hij buiten was speelde ik altijd met hem. Hij werd mijn vriendje Jaap, ook al zei hij niet veel.

Op een keer hadden we een nieuw spelletje bedacht. Twee lege groente blikken, daar twee gaatjes in maken en door die gaatjes een touwtje. Touw omhoogtrekken, je voeten op de blikken en lopen maar, als op een paar stelten. Geweldig vonden wij dat. Opeens was hij er weer, m’n vriendje en hij vroeg: zou ik ook zoiets kunnen krijgen? Ik zei: dat moet je aan mijn moeder vragen. Hij ging naar haar toe en vroeg met een heel beleefd stemmetje: mevrouw, zou u dat voor mij ook willen maken? Ja hoor, als ik weer een paar blikken heb, bewaar ik ze voor jou. Tot die tijd doen jullie er maar samen mee. Dat deden we, steeds om en om. En ‘n plezier dat we hadden.

Na een tijdje waren de blikken voor hem klaar en ik maar wachten totdat hij buiten kwam. Inmiddels wist ik wel waar hij woonde, maar mijn moeder zei: ga maar niet bellen want dan schrikken die mensen zo. Schrikken, vroeg ik. Ja dan wordt de baby wakker (Goed verzonnen want ze had zich versproken). Heel erg blij was hij toen hij ze kreeg. Met nog een extra touwtje erbij, als het zou breken. Met een stralend gezicht ging hij ervandoor op z’n blikken. (Zal ik nooit vergeten.) We hebben nog vaak gespeeld en dat was heel fijn. Op dat moment waren we echt kinderen zonder angst.

Op een dag (waarschijnlijk in augustus 1942) voelde je ineens de spanning. Er gaat iets verschrikkelijks gebeuren. Een overvalwagen met soldaten, geweren in de aanslag, kwam over de dijk aanrijden. Heel veel mensen kwamen uit hun huizen. We liepen allemaal achter de wagen aan en je hoorde alleen maar fluisteren. Oh nee, oh nee, niet naar die mensen, als ze maar doorrijden. Maar het was wel zo. Bij het huis van mijn vriendje stopten ze. Ze belden niet aan, maar sloegen met de kolven van de geweren op de deur. Ik stond te bibberen. Soldaten naar binnen, soldaten bij de wagen, met de geweren in de aanslag. Na ongeveer een kwartiertje kwamen ze naar buiten, de vader, de moeder met een baby op haar armen, een jongetje van een jaar of drie en mijn vriendje, het grootste kind. Hij had een tas in zijn hand. Soldaten hadden hun geweren gericht op het gezin en op de omstanders. Ik dacht: waar gaat hij naar toe, gelukkig zijn z’n vader en moeder bij hem en zou hij zijn blikjes in de tas hebben? En de mensen maar mompelen: de schoften, oh god oh god, die kinderen en de baby, zo maar ineens weg. Ik hoorde vrouwen zeggen: de luiers zitten nog in het sop, zou ze genoeg bij zich hebben?

De deur van het huis werd dichtgeplakt en daar ging de wagen. Wij bleven ontredderd achter. Bij mijn moeder liepen de tranen over haar wangen en ik bleef maar bibberen. Waarom zijn ze weggehaald, vroeg ik. Ze zei: dat zijn Joodse mensen. Wat zijn dan Joodse mensen? Zoals jij katholiek bent en anderen protestants, zijn zij Joods. Maar omdat er oorlog is met Duitsland en een gek daar de leider is, dat is Hitler, die vindt dat Joodse mensen hier niet mogen wonen. Ze had zich even laten gaan. Je mag hier niet over praten hoor. Ik wist dat dat gevaarlijk was. Maar vroeg ik: krijgen ze een ander huis in een ander land en wordt er goed voor hen gezorgd en blijven ze bij elkaar? Ja, zei mijn moeder, wees maar niet bang. Ze gaan naar een land waar ze goed voor ze zijn en je vriendje krijgt vast weer een ander vriendje of vriendinnetje. Gelukkig geloofde ik toen nog wat mijn moeder zei. Maar nooit ben ik het vergeten. Het huis is er nog altijd en als ik er langs kom zie ik weer haarscherp die beelden van toen en huiver ik nog steeds. Mijn vriendje heb ik nooit meer gezien."

 

Szlama Warga, de vader van Jaap, werd geboren in Chmielnik in Polen. Toen de deportatietrein uit Westerbork waarmee hij en zijn gezin uit Nederland waren weggevoerd stopte in Cosel, waar mannen die geschikt waren voor arbeidsinzet uit de trein werden gehaald, was Szlama op ongeveer 200 kilometer van zijn geboorteplaats. Hij had zijn geboorteland al in 1927 verlaten om zich in Nederland, in Rotterdam, te vestigen. Szlama Warga was kleermaker. In 1933 trouwde hij met Sara van Amerongen. In Rotterdam werden hun twee zonen geboren. Na het bombardement op de stad waarbij hun huis onbewoonbaar werd verhuisde het gezin naar de Aleidastraat 150a in Schiedam. Daar werd in 1941 dochter Lillij geboren. Ook in Schiedam werkte Szlama Warga als kleermaker.


Rotterdamsch Nieuwsblad, 25 september 1940

Rotterdamsch Nieuwsblad, 8 augustus 1941

Nadat Jaap met zijn vader, moeder, broertje en zusje  in Schiedam in de overvalwagen was gestapt, is het gezin Warga naar Amsterdam gebracht waar ze waarschijnlijk korte tijd verbleven in de Hollandsche Schouwburg. Op 21 oktober 1942 volgde transport van Amsterdam naar kamp Westerbork waar het gezin op de 22e werd ingeschreven. Een dag later al volgde transport naar Auschwitz. In de vroege ochtend van zondag 25 oktober stopte de trein in Cosel, ongeveer 80 kilometer voor Auschwitz, alwaar ongeveer 170 mannen uit de trein werden gehaald. Daaronder ook Szlama Warga. De mannen werden verdeeld over verschillende naziwerkkampen gelegen in vooral het Westen van het tegenwoordige Polen. Regelmatig werd er weer van kamp gewisseld, zodat voor veel slachtoffers niet duidelijk is waar en wanneer ze precies omkwamen. Dat geldt ook voor Szlama Warga. Achter zijn naam werd na de oorlog als sterfdatum genoteerd: 31 maart 1944, Midden-Europa. Zijn vrouw en de drie jonge kinderen zijn direct na aankomst in Auschwitz vermoord. Jaap Warga was toen 7 jaar.

Voor het voormalig woonhuis van het gezin Warga in Schiedam zijn struikelstenen gelegd. Bij de onthulling daarvan deelde mevrouw Immerzeel- Van Alphen haar herinneringen aan haar buurjongetje Jaap Warga met de bij de plechtigheid aanwezigen.


Bron foto en meer info: 
https://www.stolpersteineschiedam.nl/2017/12/31/szlama-warga-en-zijn-gezin/