Israël Berty van Oosten is geboren op 27 december 1927 in Assen. Hij werd Iwan genoemd. Hij was de zoon van Johanna van Oosten-Jakobs (geboren op 27 mei 1902 in Emmen) en Machiel van Oosten (geboren op 22 april 1899 in Assen). Iwan was de middelste van de drie kinderen uit dit gezin. De oudste was Jonas, geboren op 9 augustus 1926 en de jongste was Maurits Henk , geboren op 7 januari 1933.

Foto links: Collectie HcKW

Iwan van Oosten

De vader van Iwan was eigenaar van meubel en beddenzaak ‘De Walvisch’. Deze winkel stond aan de Gedempte Singel 10. De winkel is opgericht door Jonas van Oosten, de opa van Iwan. Voor de naam van de winkel werd Jonas geïnspireerd door het bijbelverhaal over Jonas en de walvis. Later is de winkel overgenomen door Machiel en zijn vrouw. Tijdens de oorlog is de winkel onteigend.

De drie broers Van Oosten: Jonny, Iwan en Maunie - Collectie HcKW

Iwan was leerling van de openbare school maar kon daar vanwege de maatregelen tegen Joden na de zomer van 1941 niet meer terecht. Vanaf 1 september 1941 ging Iwan naar de Joodse school. Rond juni 1942 kreeg de familie te horen dat ze uit de winkel moesten en alles moesten ontruimen. Ze kregen eerst tijdelijk onderdak van andere Joodse families, totdat achter het café van Boele Geerts een schuur vrij kwam die in gebruik was geweest als paardenstal. Na een schoonmaak en flinke opruimbeurt had de familie daar een tijdelijk onderkomen. Maar ze verbleven niet lang in die schuur.

Met behulp van de café-eigenaar Boele Geerts werd de familie naar een onderduikadres in Hindelopen vervoerd. Uit het politierapport:

Zaterdag 18 Juli 1942. 12 uur. In opdracht van den heer H. I. v. P. onderzoek ingesteld naar de afwezigheid van het gezin van M. van Oosten, Gedempte Singel 10. Bij onderzoek bleek, dat het gezin van Van Oosten plm. 10 dagen geleden haar intrek heeft genomen in een schuurruimte, achter het café Boele Geerts aan de Groningerstraat, daar het perceel Gedempte Singel 10 moest worden ontruimd. Woensdagavond 15 Juli j. l. is het gezin nog gesignaleerd te Assen, nadien niet meer. Het gezin bestaat uit:
1. Machiel van Oosten geboren 22 April 1899 te Assen, Ned. Jood.
2. Zijn vrouw, Johanna Jakobs, geboren 27 Mei 1902 te Emmen, Ned. Jodin.
3. Jonas van Oosten, geboren 9 Augustus 1926 te Assen.
4. Israël Berty van Oosten, geboren 27 December 1927 te Assen.
5. Maurits Henk van Oosten, geboren 7 januari 1933.
alsmede de inwonende broer 6. Maurits van Oosten geboren 26 November 1901 te Assen, Ned. Jood.

Vader Machiel en zijn broer Maurits hadden zich eigenlijk met andere Joodse mannen uit Assen op zondag 19 juli 1942 moeten melden voor vertrek naar het Joodse werkkamp bij Orvelte. Achter hun namen op de lijst met vertrekkenden stond: vermist. Op 10 september 1942 werd door een wachtmeester in Sneek gemeld dat het gezin van Oosten was aangehouden in De Hel -It Heidenskip. Ze waren toevallig ontdekt door Duitsers die zochten naar een Engelse zender. De familie werd gescheiden. Johanna belandde met Iwan en jongere broer Maurits op 25 september 1942 in kamp Westerbork. En Machiel, Oom Maurits en Iwan’s oudere broer Jonny gingen naar kamp Amersfoort.

Iwan was veertien en zijn broertje Maurits was negen jaar toen ze met hun moeder Jo van Oosten-Jakobs in kamp Westerbork aankwam. In een brief die zijn moeder in april 1943 uit kamp Westerbork schrijft, staat dat Maurits ziek is en veel slaapt. Ook uit een brief van 13 juni 1943 blijkt dat Maurits weer ziek is geweest. Hij heeft meer dan 40 graden koorts gehad, maar hij is nu weer beter.

'Wat was het een zieke jongen', schrijft zijn moeder. 'Het is net een oud mannetje en zo nerveus.'  Ze beschrijft in die brief ook hoe vol en druk het is in het kamp. 'Maunie verheugt zich op vanavond. Hij heeft in vier dagen niets gegeten en nu heeft tante Leen beloofd om hem aardappeltjes te koken. Die brengt ze vanavond dan mee. Dat is iets waar hij zo'n zin in heeft.' Dat hij niet gegeten heeft, is niet omdat er geen eten is in het kamp, maar misschien kon hij het kampeten niet zo goed verdragen. Maurits slaapt eerst samen met zijn moeder op een verdieping van een stapelbed in een overvolle barak.

In een volgende brief schrijft Iwans moeder: 'De mensen zijn hier vol hoop en opgewekt. Ik denk ook tegen de winter het eind (van de oorlog) maar ik ben bang dat we nog weggaan. Mijn arme schatten van jongetjes. Ik wil ze zo graag sparen. En hier wachten op mijn trio (man, zwager en zoon). Ik heb af en toe hoop dat ze nog leven. Het is om stapelgek te worden in deze hel en dan alleen.'

In juni 1943 zijn Iwan en Maurits naar de mannenkant van de barak verhuist, en slaapt hun moeder in het vrouwengedeelte. 'Je hebt geen idee wat dat is. Een pakhuis van mensen. En daar liggen mijn twee verwende schatten tussen al die vreemde mensen, in de hanebalken drie hoog. (Ies is er eens uitgevallen). Nu hij ziek is, heb ik met veel moeite Maunie bij mij in bed gekregen. Ik lig in een tussenbed, kan alleen in bed liggende kruipen. Geen 10 cm ruimte.'

Op 11 september 1943 schrijft ze haar laatste briefkaart:
'Trein, half elf, 21 september
Lieve familie,
't Is het einde. We gaan. Erg slap, maar vol moed. Dank jullie voor alles. De pakjes nog ontvangen. Mijn arme kinder. Erg nerveus. Maunie pips en braakt. Geen koorts meer. We liggen met 25 zieken op de grond. M'n lieverds naast me. Heb voldoende eten. Dank hoor. Groeten en zoen voor alle familie. Ben vol moed. Vinder gooi deze op de bus.'

De trein vertrok op 21 september 1943 naar Auschwitz, met in totaal 979 mensen. Na aankomst in Auschwitz op 24 september 1943 zijn Iwan, zijn moeder en zijn broer direct in de gaskamer vermoord. Iwan van Oosten is 15 jaar geworden.

Ook Iwans vader, zijn oudere broer en zijn oom hebben de oorlog niet overleefd.

Deze brieven zijn te vinden in het boek 'Het mankeert ons aan een goed adres', geschreven door Niek van der Oord.