Iwan de Vries werd geboren op 23 oktober 1931 in Altharen (Haren - Duitsland) net over Duits-Nederlandse grens bij Emmen. Zijn vader was Salomon de Vries (Haren, 17-07-1881) en zijn moeder Bela de Vries-Mindus (Papenburg, 18-10-1886). Op 31 juli 1923 werd hun dochter Mina geboren. Zusje Hanna werd geboren op 20 februari 1925 en haar broertje Iwan volgde 6,5 jaar later. Vader Salomon, Sally, was veehandelaar van beroep. Het gezin woonde aan de Langestrasse op nummer 50 in Haren.

Iwan de Vries

Op 10 november 1938 werd in Haren ’s ochtends vroeg de synagoge in brand gestoken door SS’ers uit Meppen en zij doorzochten ook de huizen van Joden. Vijf mannen werden gedwongen tot opruimwerkzaamheden bij de synagoge en later naar het kamp Sachsenhausen gestuurd. Voor veel Joodse ouders in Nazi-Duitsland was het na de Kristallnacht duidelijk dat ze niet langer veilig waren en toen Engeland zich bereid toonde Joodse kinderen op te vangen en kort daarop ook Nederland, werden er duizenden kinderen onder de 14 jaar met treinen uit Nazi-Duitsland weggehaald. Nederland nam ongeveer 2000 kinderen op. Het beleid was gericht op verdere emigratie naar andere landen en een tijdelijk verblijf. Uiteindelijk bleven van de groep ongeveer 1300 kinderen in Nederland. Omdat de opvang verspreid over opvanglocaties in het land duur was, werden veel kinderen later opgenomen in pleeggezinnen.

Iwan en zijn zus Hanna werden naar Nederland gestuurd. Broer en zus kwamen eerst terecht in de Israelitische Gezondheidskolonie Ter Heijde aan Zee in Monster. Ze verbleven daar van 28 november 1938 tot 3 april 1939.

https://www.dokin.nl/
Vervolgens werden Iwan en Hanna naar Huize Kraaybeek in Driebergen gebracht. De 85 kinderen die verbleven in het grote huis met 25 kamers kregen er af en toe les van Salo Carlebach, die later ook als onderwijzer in kamp Westerbork werkzaam was.
       
https://www.dokin.nl/

Hanna vertrok in mei 1940 naar Amsterdam waar ze werd opgenomen in het meisjesweeshuis aan de Rapenburgerstraat.

Iwan werd al in augustus 1939 geplaatst in een pleeggezin. Het toen 7-jarige jongetje kwam in huis bij het gezin De Groot in Groningen. Op vrijdag 11 augustus 1939 konden zijn pleegouders, Louis en Henny de Groot, het ‘vluchtelingenkind’ Iwan ophalen van het station waar hij met de trein van 11:57 uur zou arriveren, zo konden zij lezen in een brief die ze ontvingen van het Vluchtelingenbureau van het Ministerie van Binnenlandse Zaken.

Iwan met zijn vriendjes tijdens zijn verblijf bij het pleeggezin De Groot in Groningen. Hij staat in het midden, vooraan.

De familie De Groot woonde aan de Petrus Hendrikszstraat 77 en bestond naast vader Louis de Groot en moeder Henny de Groot-Cossen uit zoon Maurits (1925) en dochter Martha (1926). Iwan verbleef ruim drie jaar in dit gezin. Hij bezocht de school in Nieuwstad en maakte vrienden in de buurt, o.a. met Reinder (Reini), aan wie hij later nog briefkaarten schreef. Reinder wist zich vele jaren later nog goed te herinneren dat Iwan, voor het eerst met de ster op, eens bij hem op bezoek kwam en zei: “Reinder moet je eens zien wat ik nu moet dragen en ik mag van mijn voogd eigenlijk niet meer met jou spelen.”

Het pleeggezin De Groot

Iwan kreeg op 14 december 1941 voor Chanoeka het boek 'Pech met de boemerang'. Toen Iwan in oktober 1942 uit Groningen vertrok, gaf hij wat spulletjes waaronder het boek, in bewaring bij Reinder.

Het gezin De Groot, waarvan Iwan deel uitmaakte, moest begin oktober 1942 naar kamp Westerbork. Iwan ging toen naar Amsterdam. Het was de bedoeling, zo blijkt uit een briefkaart aan Reinder van 7 oktober 1942, dat hij naar het jongensweeshuis zou gaan:

Beste Reini,
Ik ben op weg naar Amsterdam. Deze kaart schrijf ik in Utrecht in de diesel. Het begint straks een beetje te schokken. Wacht nader bericht af.
Iwan
PS. Wij hebben een prettige rit gehad en ik ga in Amsterdam naar het Jongensweeshuis. Mijn adres zal ik wel schrijven. Zeg het ook maar aan de anderen.

Maar in een volgende kaart op 9 oktober 1942 schreef hij dat het weeshuis niet doorging en dat hij inwoonde bij het gezin Cohen aan de Muiderschans (Sarphatistraat) 101:

Beste Reini,
Hoe gaat het met je? Met mij gaat het best. Ik moet niet naar het weeshuis. Op het adres moet je maar niet I. de Vries schrijven maar Cohen. Als je nog een paar dubbele postzegels hebt, stuur die alsjeblieft. Ik moet nu naar bed. Ik heb ook al de wolkenkrabber gezien. Groet de anderen van je vriend.
Iwan!

Susanna Cohen-Brandon, de hoofdbewoonster, had een manufacturenzaak, en zat ook in de Kindercontrole-commissie van de Joodse Raad die buitenlandse Joodse kinderen in pleeggezinnen onderbracht. Deze commissie hield kantoor aan de Jacob Obrechtstraat 53. Zelf nam zij als pleegmoeder Iwan op in haar gezin waar het jongetje verbleef van oktober 1942 tot mei 1943. Op 23 november 1942 stuurde Iwan nog een ansichtkaart met een afbeelding van het Centraal Station van Amsterdam naar Reinder.

Zijn pleegmoeder, mevrouw Cohen, werd opgepakt bij de razzia van 26 mei 1943 (ongeveer 3000 Joden uit Amsterdam-Centrum werden via het Muiderpoortstation naar kamp Westerbork gebracht). Na aankomst in kamp Westerbork meldde zij dat ze haar pleegkind Iwan de Vries naar het kantoor van de Kindercontrolecommissie aan de Jacob Obrechtstraat had gestuurd, maar dat zijn bagage was achtergebleven in haar huis.

Wat er precies met Iwan is gebeurd in die periode is moeilijk te achterhalen. Toen hij zelf op 3 juli 1943 in Westerbork terecht kwam werd als laatste adres genoteerd: Hofmeyrstraat 38, Amsterdam. Hoe lang en met wie hij daar verbleef is niet bekend. Uit de gegevens over inkomende transporten in kamp Westerbork is bij 3 juli 1943 1 persoon uit Amsterdam genoteerd.

Iwan werd, als 11-jarige zonder ouders, in het kamp ondergebracht in barak 35, het weeshuis. Vanuit het weeshuis schreef hij op 16 augustus 1943 weer een brief aan zijn vriend Reinder:

Beste Reinder,
Je zult opzien als je weer eens een briefkaart van mij krijgt. Ik ben hier in het weeshuis. Het valt hier best mee in het weeshuis. Het menu bestaat 's morgens uit brood (4 boterhammen) met koffie, 's middags warm eten, meestal stamppot en 's avonds vier boterhammen met pap en thee. Wij mogen 4 uur in de week vrij door het kamp rondlopen. Ik slaap op een 3 hoog bed, daar overal, behalve in het ziekenhuis, 3 bedden boven elkaar staan. Ook hier is school. 6 klassen in 1 lokaal. Ik was hier tweemaal al ziek: samen ± 3 weken. Ook hier is mijn liefde voor Nederland en zijn koloniën niet bekoeld (ik bedoel de postzegels ervan). Doe de groeten aan alle jongens en een stevige poot voor jou van Iwan.
PS
Ook je ouders en Winnie niet vergeten.
Tabé

Het weeshuis van kamp Westerbork waar Iwan verbleef was gevestigd in barak 35 in een hoek van het kamp. Het gebouw bestond o.a. uit een jongens- en een meisjesslaapzaal, een babyzaal, een directeurs- en een dokterskamer en in het midden een gemeenschappelijke ruimte met een keuken. In de periode dat Iwan er verbleef werd op het veld voor het weeshuis een speeltuin gebouwd. Kampgevangene Philip Mechanicus schreef op 24 augustus 1943 in zijn dagboek: “Verder is voor de kinderen een speeltuin opengesteld: een paar wippen en een zandbak met zitplaatsen. Lief voor de kindertjes.” En op 9 september 1943: “De kinderspeeltuin is gecompleteerd: er zijn twee rekstokken en drie hoge schommels bijgekomen. Tot laat in de avond wipt en schommelt de jeugd. Vanavond om half tien, bij heldere maan, speelden er nog kinderen.”

Iwan heeft in kamp Westerbork zeer waarschijnlijk ook zijn zus weer gezien. Het meisjesweeshuis in Amsterdam waar Hanna de Vries verbleef werd op 10 februari 1943 leeggehaald. Met een trein, waarin ook kinderen uit andere Amsterdamse instellingen meegingen, werd de groep ’s avonds om 8 uur naar kamp Westerbork gebracht, waar ze ’s nachts aankwamen en geregistreerd werden. Hanna verbleef bijna een jaar in kamp Westerbork: van 11 februari 1943 tot 18 januari 1944. Ze werkte er als keukenhulp. Op 18 januari 1944 vertrok zij met een transport naar Theresienstadt. Op de transportlijst stond genoteerd dat het hier ging om een kind waarvan de ouders in Theresienstadt verbleven.
                        

Iwan was al eerder vertrokken. Een maand na het versturen van de kaart aan Reinder vertrok Iwan met het transport van 14 september 1943 naar Theresienstadt. Daar verbleven op dat moment zijn moeder en zijn oudste zus, Mina, al meer dan een jaar. De Joodse inwoners van Haren moesten eind 1941 verhuizen naar het ‘Judenhaus’ aan de Marienstrasse 4 in Lingen. Daaronder dus ook Iwans familieleden. Op 29 juli 1942 waren Bela en Mina de Vries in Lingen opgepakt en naar Theresienstadt gedeporteerd. De man van Bela en vader van Mina, Hanna en Iwan was daar niet bij. Sally de Vries was al op 21 april 1942 opgepakt door de Gestapo in Münster omdat hij aan het hamsteren was (‘Fettstoffe gekauft ohne Marken’) en werd op 3 juli 1942 overgebracht naar het kamp Buchenwald. Hij kwam daar, zo blijkt uit archiefstukken, op 22 september 1942 om 6:40 uur om het leven. Doodsoorzaak: hartfalen en ouderdom. Overgebleven bezittingen werden opgestuurd naar zijn vrouw.

Vanaf eind januari 1944 waren alle leden van het gezin De Vries, op vader na, dus allemaal in Theresienstadt. In september en oktober van dat jaar zijn er verschillende evacuatietransporten uit dit kamp vertrokken naar Auschwitz. Mina vertrok met het transport van 1 oktober 1944 naar Auschwitz. Daar is ze direct na aankomst vermoord. Iwan, zijn moeder Bela en zus Hanna werden op 19 oktober gedeporteerd van Theresienstadt naar Auschwitz. Hanna werd na aankomst in Auschwitz geselecteerd en is later waarschijnlijk bij de ontruiming van het kamp kort voor de bevrijding weggevoerd en omgekomen. Haar sterfdatum is 28 februari 1945, Midden-Europa. Iwan en zijn moeder zijn direct na aankomst in Auschwitz vermoord. Dat was op 20 oktober 1944, drie dagen voor Iwans dertiende verjaardag.

Het boek dat Iwan in 1941 kreeg met Chanoeka en dat hij bij zijn vriend Reinder achterliet toen hij uit Groningen vertrok is sinds 2019 opgenomen in de collectie van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork.