In Westerbork zal Herman zijn vrouw en kinderen hopelijk snel hebben gevonden in de chaos die er in die dagen in het kamp heerste. Op 5 oktober 1942 al werden hij en Stella en de kinderen met ruim 2000 anderen naar Auschwitz gedeporteerd.

Foto links: geheel links Stella met naast haar Herman. Betje is daar tussenin zichtbaar. Vooraan Abraham en Berend. (Uit: De namen blijven genoemd - M. Gerding)

Het gezin Denneboom

Heiman Denneboom, die Herman werd genoemd, werd geboren in Beilen op 20 juli 1888 als oudste kind van Abraham Denneboom (Beilen, 14 augustus 1848 – 30 november 1938) en Rebekka Rolina Danneboom (Emlichheim, 10 maart 1854 – Auschwitz 8 oktober 1942). Zij waren ergens familie: zij deelden een overgrootvader.

Omstreeks 1775 vestigde Israël Joseph Denneboom zich als koopman in Beilen. Hij kwam uit Neuenhaus uit het graafschap Bentheim. Na hem zouden nog vier generaties de naam Denneboom in Beilen dragen. Het had overigens weinig gescheeld of de naam Denneboom was na de tweede generatie al uit Beilen verdwenen. Twee van zijn zonen bleven ongehuwd, terwijl de kinderen van zijn zoon Hartog Israël zich in Rolde vestigden. De jongste dochter was op haar 22ste jaar zwanger geraakt. Bij de geboorte van haar zoon was zij ongehuwd, terwijl de naam van de vader niet bekend werd gemaakt. Het kind, Heiman Mozes, de vader van Abraham Denneboom, kreeg daarom de familienaam Denneboom. Hij was dus de grootvader van Herman, en Hermans betovergrootvader was Israel Elias Josef Denneboom, en die was ook de overgrootvader van Rebekka, de moeder van Herman, dus van beide kanten was die man Hermans betovergrootvader.

Geboorteakte Heiman Denneboom, aangifte gedaan op 23 juli 1888 in Beilen (Drents archief)

Herman kreeg nog een zus en drie broers. Geen van de kinderen uit dit gezin zou de oorlog overleven. (*1).

Abraham Denneboom was winkelier, en daarnaast een zeer gerespecteerd lid van de Joodse Gemeente in Beilen. Uit het artikel dat bij zijn overlijden in 1938 verscheen in het NIW weten we dat hij voorzitter van het Kerkbestuur was, en een van de oprichters van de synagoge.

NIW, 9 december 1938

We mogen dus aannemen dat de kinderen Denneboom orthodox werden opgevoed. In 1901 werd Herman bar mitswa in de synagoge van Beilen.

NIW, 26 juli 1901

In 1920 leerde hij Estella Carolina van Hoorn kennen. Zij was geboren in ’t Zandt, in Groningen, op 28 september 1892 in het gezin van Berend van Hoorn (’t Zandt, 25 februari 1856 – 20 januari 1940) een winkelier, en Betje Hedeman (Ootmarsum, 4 september 1856 – Appingedam 20 december 1918). Stella had een zus en twee broers, van wie een als klein kind overleed. Geen van allen zou de oorlog overleven (*2). Het gezin van Hoorn verhuisde in 1916 naar Oldenzaal.

Estella van Hoorn

Geboorteakte Estella uit ’t Zandt, op 29 september 1892 aangegeven. (allegroningers.nl)

Op 29 juni 1921 trouwden Herman en Stella in Beilen.

Getuigen bij het huwelijk van Herman en Stella op 29 juni 1921 in Beilen waren: Joel Denneboom koopman,
de oudste broer van Hermans vader uit Beilen en Salomon Minco koopman uit Ginneken, de man van Stella’s zus Grietje. (Drents Archief)

Het jonge stel ging wonen in Assen, aan de Brink 26.

Uit onderstaand bericht uit de krant kunnen we waarschijnlijk concluderen dat Herman eerst werkte in een familiebedrijf, Firma Gebroeders Denneboom, het Stoffenhuis aan de Kruisstraat in Assen, en dat hij in mei 1931 voor zichzelf begon aan de Oranjestraat 9.

Provinciale Drentsche en Asser Courant 16 mei 1931 en 14 februari 1933

Hij verkocht stoffen en maakte ook kleding voor dames en heren.

Provinciale Drentsche en Asser Courant

Op 2 september 1929 werd hun eerste kind geboren, een zoon, genoemd naar zijn grootvader:

H. DENNEBOOM. "Provinciale Drentsche en Asser courant". Assen, 02-09-1929.
Geraadpleegd op Delpher op 02-07-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMDA03:000113143:mpeg21:p003

In 1932 kregen ze een tweeling, Betje en Berend, genoemd naar de ouders van Stella.

Geboren:. "Provinciale Drentsche en Asser courant". Assen, 02-02-1932.
Geraadpleegd op Delpher op 02-07-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMDA03:000114283:mpeg21:p003

Het adres Oranjestraat 9 is het adres van de winkel, waarschijnlijk bleef het gezin Denneboom wonen op de Brink. Dat blijkt uit het feit dat er op dit adres struikelstenen liggen voor het gezin Denneboom, en ook uit een stukje in het boek De Namen blijven genoemd, Struikelstenen in Assen, waarin wordt verteld dat de familie Denneboom vakantie vierde met het gezin van de zus van Stella, Grietje, die was getrouwd met Salomon Minco, en die de moeder was van de bekende schrijfster Marga Minco:

De vakanties van de familie Minco werden in de jaren dertig altijd in Katwijk aan Zee doorgebracht. Familieleden van beide kanten (Minco en Van Hoorn) kwamen dan geregeld langs. Marga logeerde vaak bij tante Stella en oom Herman in Assen. Ze speelde graag met haar neven en nichtje, Abraham en de tweeling Berend en Betje. Het was gezellig op de Brink, er werden tochtjes ondernomen en tante Stella maakte jurken voor Marga en haar zus Bettie.

Families van Stella Denneboom – van Hoorn en Grietje Minco – van Hoorn op het strand in Katwijk aan Zee in 1937
(uit De Namen blijven genoemd). Van links naar rechts Stella, Herman, Salomon, Grietje, Bettie en Marga.
Vooraan Abraham en Berend, tussen Stella en Herman: Betje.

Dat er tochtjes werden gemaakt en dat de familie in goeden doen was – de broer van Herman, Marcus, die ook een stoffenwinkel had in Assen, aan de Markstraat, had een auto – blijkt ook uit het volgende krantenartikel. Dit tochtje liep niet zo goed af:

Dit ongeluk vond plaats op zondag 26 juni 1938. De Provinciale Drentsche en Asser courant gaf er een gedetailleerd verslag van, zo te zien, en daardoor kunnen we ons een beetje voorstellen dat de consternatie voor de beide echtparen en moeder Denneboom groot moet zijn geweest.

3 maart 1934. Herman had een vulpen die hem wat waard was.
Advertentie. "Provinciale Drentsche en Asser courant". Assen, 03-03-1934.
Geraadpleegd op Delpher op 02-07-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMDA03:000113523:mpeg21:p007

Er waren vaker uitstapjes. Onderstaande foto zal in dezelfde periode zijn gemaakt, tussen 1936 en 1938. Stella zit op de voorste rij, tweede van links, Herman op de tweede rij links.

Foto uit FJ Hulst en HM Luning, De Joodse Gemeente Assen

In februari 1938 verhuisde de zaak van Herman van de Oranjestraat 9 naar Nieuwe Huizen 6 in Assen, wegens uitbreiding, staat in de advertentie. De opening van de nieuwe zaak vond plaats op 2 mei 1938. Tot en met augustus 1940 adverteerde Herman voor zijn zaak en voor nieuw personeel.

Provinciale Drentsche en Asser Courant

In de Provinciale Drentsche en Asser Courant van 7 december 1940 verscheen onderstaande advertentie, waarin het pand aan de Nieuwe Huizen 6 te koop werd aangeboden. Het pand was kennelijk door Herman gehuurd voor zijn stoffenzaak, maar in verband met de anti-Joodse maatregelen van de bezetter moest zijn zaak dicht. Joden mochten geen bedrijven meer runnen.

Een andere maatregel die het gezin Denneboom ongetwijfeld trof was de verordening dat vanaf september 1941 Joodse kinderen niet meer naar school mochten. De kinderen gingen waarschijnlijk daarna naar de Joodse school in Assen, die op 16 september 1941 van start was gegaan. Er kwamen 37 leerlingen, onder wie ongetwijfeld Betje en Berend Denneboom. Of Abraham er ook naartoe ging – ULO leerlingen kregen daar ook onderwijs – of dat hij naar de Joodse middelbare school in Groningen ging, weten we niet.

Een voorbeeld van de anti-Joodse maatregelen en de gevolgen ervan vinden we in het politierapport van de politie in Assen. Het betreft hier Karel Denneboom, de jongste broer van Herman.

Politiebericht Assen: 3 maart 1942 Wordt door de SS en SD alhier kennis gegeven dat zich bij hem een Jood bevond die even te voren ondanks het verbod van den heer Rijkscommissaris in de stationsrestauratie alhier was gegaan en een kop koffie had gedronken waarna hij door een (potlood: Nederlandsche) SS man is aangehouden. Bovendien bleek hij handel te drijven, hetgeen eveneens verboden is. In opdracht van de SS is bedoeld persoon door mij overgebracht naar het bureau van Politie alwaar hij bleek genaamd te zijn: Karel Denneboom, geboren te Beilen 8 april 1897, koopman, Jood, van Nederlandsche nationaliteit wonende te Beilen Torenlaan 70. Denneboom die eenigszins achterlijk is geeft het feit toe doch beweert niet geweten te hebben dat het niet mocht. Bovendien blijkt bij onderzoek dat op de deur van de betreffende restauratie geen bordje met het opschrift “Joden verboden” aanwezig was. Volgens restauratie houder De Herder is dit bordje ontvreemd. Hij zal zorgen dat een ander wordt aangebracht. Tegen Denneboom zal op last van de SS proces-verbaal worden opgemaakt. Hij is na verhoor heengezonden.

Karel Denneboom, die ook in de textielhandel zat, werd op 2 of 3 oktober 1942 naar Westerbork gestuurd en werd op 2 november 1942 vanuit Westerbork gedeporteerd naar Auschwitz. Hij vond de dood ergens in Midden-Europa voor of op 31 maart 1943.

Op zondag 19 juli 1942 werd Herman opgeroepen om zich, samen met 28 andere mannen, de volgende dag te melden op het station van Assen om van daar naar werkkamp Orvelte te worden gebracht.

A. Maris, die indertijd kantinebeheerder in kamp Orvelte was vertelde na de oorlog:
“Je kwam kamp Orvelte binnen vanaf de Orveltebrug, richting Schoonoord over een zandweg naar links. Bij de ingang stond aan de rechterkant de kantinebarak en links woonde de kok/beheerder. Daarachter waren nog wat gebouwtjes die dienden als bergplaatsen en dergelijke. En dan in een u-vorm keek je zo op de barakken. Overal voor de barakken langs waren loopplanken van twee meter breed. Zo dat de arbeiders nog net met droge voeten binnen konden komen. Het was er nogal drassig”.

De werkzaamheden in het kamp bestonden uit het ontginnen van heide en het rooien van aardappelen. 's Middags zorgden de kameroudsten ervoor dat iemand uit de groep de 'lunchpakketten ophaalde, die meestal bestonden uit brood met kaas'.

Na afloop van het werk gingen de arbeiders zich wassen, om vervolgens in de kantine te biljarten of naar de radio te luisteren. Bijzonder was het optreden van het bekende duo Johnny en Jones in het kamp. https://nl.wikipedia.org/wiki/Johnny_%26_Jones

'In het begin mochten die joden nog gewoon rondlopen en deden ze inkopen in Westerbork of bij de boeren. Later mochten ze het kamp niet meer verlaten of bezoek ontvangen. Het was verboden pakketjes te ontvangen en te versturen. Ik smokkelde deze in een kar met dubbele bodem of een melkbus het kamp binnen. Het ging vooral om brood gekocht met bonnen door familie opgestuurd. Melk en karnemelk mocht vrij het kamp in. Van de karnemelk werd dan hangop gemaakt', aldus Maris.

Een volle neef van Herman, Henri Denneboom (Beilen, 19 oktober 1897), zoon van Hermans vaders broer Robertus, zat ook in Orvelte, maar hij wist te ontsnappen uit het kamp, en overleefde de oorlog door onder te duiken.

Kamp Orvelte, midden vooraan Herman Denneboom. Aaron Leezer, bij wiens vrouw Stella
ging wonen aan de Nieuwe Huizen 18 staat helemaal links. (collectie HcKW)

Op 2 en 3 oktober 1942 werden alle werkkampen leeggehaald en werden de gevangenen naar Westerbork gevoerd. In de nacht van 2 op 3 oktober werden ook alle nog in Assen, en andere plaatsen in het noorden van Nederland, wonende vrouwen, kinderen en ouderen, 234 personen in Assen, uit hun huizen gehaald en naar Westerbork gebracht, zogenaamd als gezinshereniging. Het kamp raakte overvol, het moet een enorme chaos zijn geweest, er waren in die dagen 17.000 mensen in het kamp, dat op zoveel mensen totaal niet berekend was.

Nadat Herman naar Orvelte was vertrokken, ging Stella met de kinderen waarschijnlijk wonen bij een bevriende familie, de familie Leezer, van wie de man, Aäron, samen met Herman naar Orvelte was gegaan, want het adres van de Leezers, Nieuwe Huizen 18, staat op de Joodse Raadkaarten van Stella en de kinderen. Dat waren Johanna Elizabeth Leezer – Heijmans, en haar drie kinderen. De twee vrouwen zijn met de zes kinderen en alle andere Assense Joden door de politie in vrachtwagens geladen, die vrijdagavond 2 oktober 1942, en naar Westerbork gereden. Velen moesten bepakt en bezakt lang wachten op het plein van de Noordersingelschool tot de vrachtwagens weer leeg terugkwamen. Vroeg in de morgen vertrok het laatste transport. Het politierapport van die nacht vermeldt: bij het jodentransport hebben zich geen bijzonderheden voorgedaan.

In Westerbork zal Herman zijn vrouw en kinderen hopelijk snel hebben gevonden in de chaos die er in die dagen in het kamp heerste. Op 5 oktober 1942 al werden hij en Stella en de kinderen met ruim 2000 anderen, waaronder ook de familie Leezer, naar Auschwitz gedeporteerd, waar ze bij aankomst op 8 oktober 1942 allemaal meteen werden vergast. Heiman Denneboom werd 54 jaar, Estella Denneboom – van Hoorn werd 50 jaar, Abraham Denneboom werd 13 jaar en Betje en Berend Denneboom werden allebei 10 jaar.

De moeder van Herman, Rebekka Denneboom–Danneboom was na de dood van haar man in 1938 bij haar zoon Joël en zijn gezin gaan wonen in Beilen. Zij werden ook op 2 oktober 1942 opgepakt en naar Westerbork gestuurd. Ook zij zaten in de trein naar Auschwitz op 5 oktober en ook Rebekka Denneboom, haar schoondochter Martha Denneboom – Hoogstraal en de jongste dochter Elli Hermanna Denneboom werden op 8 oktober 1942 vergast. Rebecca Danneboom werd 88 jaar, Martha Hoogstraal 50 jaar en Elli Denneboom werd 13 jaar. Haar twee oudere zussen werkten in het Apeldoornsche Bosch, een Joods psychiatrische inrichting. In januari 1943 werden alle patienten en een deel van het personeel direct naar Auschwitz gestuurd en daar vermoord. De twee meisjes Denneboom werkten er als leerling-verpleegster en vonden de dood in Auschwitz. (*1)

Stolpersteine voor Heiman Denneboom en zijn gezin, Brink 26 Assen. (bron: struikelstenenassen.nl)

Monument Beilen. Gevelsteen van de voormalige synagoge, ter nagedachtenis aan de
vermoorde Joden uit Beilen. Veel leden van de familie Denneboom worden hier herdacht.
(https://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/zoeken/3166/beilen-joods-monument)

 

 

* 1: broers en zusters van Heiman Denneboom:
• Rachel (Beilen 2/10/1889 – Auschwitz 8/10/1942) X Nathan Elzas ( Borculo 10/3/1894 – Auschwitz 8/10/1942)
• Marcus (Beilen 17/11/1891 – Auschwitz 31/1/1943) X Naatje Nathans (Vries 17/3/1891 – Auschwitz 12/10/1942)
 Carolina (Carry) (Assen 26/2/1925 – Auschwitz 12/10/1942)
 Abraham Mozes ( Assen 6/4/1927 – Auschwitz 31/1/1943)
• Joël (Beilen 5/2/1894 – Gross Rosen 7/2/1945) X Martha Hoogstraal (Leens 14/6/1892 – Auschwit 8/10/1942)
 Carolina Geertje (Groningen 6/8/1922 – Auschwitz 5/2/1943)
 Geertje Regina ( Beilen 21/8/1924 – Auschwitz 25/1/1943)
Beide dochters werkten als leerling-verpleegster in het Apeldoornsche Bosch en werden met het transport van 22 januari 1943 direct naar Auschwitz gedeporteerd.
 Elli Hermanna (Beilen 22/3/1929 – Auschwitz 8/10/1942)
• Karel (Beilen 8/4/1897 – Midden-Europa 31/3/1943)

* 2: Broers en zus van Estella van Hoorn:
• Carel Jakob (’t Zandt 6/5/1888 – 4/4/1890)
• Grietje (’t Zandt 4/7/1889 – Sobibor 7/5/1943) X Salomon Minco (Oldenzaal 17/9/1887 – Sobibor 7/5/1943)
 David (Oldenzaal 23/5/1915 – Getto Warschau 31/1/1944) X Charlotte Boas (Goch 21/9/1914 – Auschwitz 3/9/1943) Zie Westerborkportretten.nl
 Betje (Ginneken 1/2/1919 – Auschwitz 30/9/1942) X Hans David Rosin (Berlijn 26/9/1910 – Auschwitz 26/8/1942)
 Sara (Marga) (Ginneken 31/3/1920 – Amsterdam 10/7/2023) X Bert Voeten (1918 – 1992) https://nl.wikipedia.org/wiki/Marga_Minco
Voor Grietje van Hoorn, Salomon Minco, David van Hoorn en Charlotte Boas liggen stolpersteine op het adres Snoeckgensheuvel 54 (voormalig ’t Stort – Noord 9) in Amersfoort. Grietje en Salomon trokken bij hun zoon en schoondochter in toen Marga TBC had en in Utrecht werd verpleegd.

https://www.tzum.info/2023/07/nieuws-marga-minco-1920-2023-overleden/

• Maurits (’t Zandt 27/1/1891 – Sobibor 26/3/1943) X Hilda Katz (Langenholzhausen 15/1/1895 – Sobibor 26/3/1943)
 Emma (Delft 27/8/1928 – Sobibor 26/3/1943)
 Berend (Delft 10/1/1931 – Sobibor 26/3/1943)

Emma (Emmy) en Berend (Beertje) van Hoorn, 1934 (https://www.joodsmonument.nl/nl/page/383009/emma-emmy-en-berend-beertje-van-hoorn-1934)

NIW, 21 januari 1940