Vanuit Stadskanaal en de omliggende dorpen Mussel, Musselkanaal en Onstwedde werden tijdens de oorlog 136 Joden weggevoerd en vermoord. Zij worden herdacht met een monument aan de Navolaan in Stadskanaal waarop alle namen te lezen zijn en sinds 2013 ook met struikelstenen op de plaats waar zij woonden. In het schooljaar 2021-2022 verdiepten leerlingen van de Scholengemeenschap Ubbo Emmius zich in de verhalen bij deze namen.

Heiman Gudema (1933)

Heiman Izaak Gudema is geboren op 1 oktober 1933 in Musselkanaal, gemeente Onstwedde. Hij is vernoemd naar zijn beide grootvaders. Vader Aron Gudema en moeder Geertje Gudema-Meijer waren daar op 4 juli 1932 getrouwd. Zoon Heiman die ruim een jaar later werd geboren was hun eerste en ook enige kind. Vader Aron was veehandelaar en trok met zijn motor langs de verschillende veemarkten.

                                                     Aron en Geertje op hun trouwdag met 2 bruidsmeisjes
                                                            Uit: De joodse gemeenschap in de kanaalstreek - Berg, C.A. van der en Boon, E.P.

Heiman Gudema was 6 jaar toen de oorlog in Nederland begon. Hij woonde met zijn ouders aan de Schoolstraat 67 te Musselkanaal. Vanaf 1941 kreeg ook hij te maken met de maatregelen tegen Joden. Joden mochten bijvoorbeeld niet meer naar vele verschillende openbare plekken en ze werden geregistreerd. Ook moesten Joodse kinderen naar aparte scholen. In 1942 moest Heiman net als alle andere Joden een Jodenster dragen op zijn kleding. Ook moest Heiman Gudema in 1942 zijn fiets inleveren, zo is te zien op de lijst die daarvan in Stadskanaal werd bijgehouden. Joden mochten steeds minder en hadden weinig bewegingsvrijheid.

Toen het oppakken van Joden begon dook het gezin Gudema onder in Stadskanaal. Toen ze in juni 1943 werden overgebracht naar een nieuw onderduikadres ging het fout. Op de website Joodsmonument.nl is te lezen dat op 23 juni 1943 in de buurtschap Blekslage ten oosten van Stadskanaal een landbouwer werd opgepakt vanwege hulpverlening aan de Joodse familie A. Gudema. Heiman en zijn ouders waren op hun nieuwe onderduikadres verraden. Voor de veiligheid van hun onderduikers hielden de onderduikgevers hun achterdeur op slot. Omdat dit tegen het regionale gebruik inging viel dit op. Immers; bezoek kwam altijd gewoon via de open achterdeur binnenlopen. Argwaan leidde tot verraad en de familie Gudema werd met hun onderduikgever opgepakt. De onderduikgever overleefde de oorlog.

Heiman kwam met zijn ouders op 8 juli 1943 in kamp Westerbork terecht, waar het gezin 5 dagen verbleef. Heiman werd op 13 juli 1943 op de trein naar vernietigingskamp Sobibor gezet. De reis duurde ongeveer 3 dagen. Op 16 juli werd Heiman Izaak Gudema, net als zijn ouders, vermoord bij aankomst in Sobibor.

Ter herinnering liggen er in Musselkanaal struikelstenen op de plek waar Heiman met zijn ouders woonde.