Fred Kaufmann werd geboren op 11 oktober 1915 in Amsterdam. Zijn ouders waren Paul Kaufmann (15 maart 1887, Rotterdam) en Klara Katharine (Käthe) Kaufmann, (7 augustus 1889, Geldern). Fred had een zus Jeanne Emely geboren in Amsterdam op 4 juni 1921. Voor hun boek ‘Ontduiken en onderduiken’ hebben Annette Evertzen en Stevine Groenen onderzoek gedaan naar wat er met de familie Kaufmann is gebeurd.

Fred Kaufmann

Het gezin Kaufmann woonde eind jaren twintig en begin jaren dertig in Berlijn en Mönchengladbach. Al voor de oorlog keerden ze, waarschijnlijk vanwege de machtsovername van de nazi’s en de daarmee verslechterende situatie voor Joden, terug naar Nederland en woonden toen in Amsterdam aan de Achillesstraat 88 I. Fred deed aan zwemmen en tennis en nam taallessen vanwege zijn interesse in talen. Hij werd handelsagent/koopman in textiel net als zijn vader. Vanaf 1935 werkte hij in Enschede bij Stoomweverij Nijverheid en later werd hij aangenomen bij de bekende textielfabriek Spanjaard in Borne. Hij ging daar ook wonen in een pension in Borne aan de Hofstraat 21.

Emily werkte als kinderverzorgster. Toen in 1942 het oppakken van Joden begon besloot de familie Kaufmann om onder te duiken. Vader en moeder kwamen terecht in Tietjerksteradeel. Fred, en later ook zijn zus, kwam terecht op een boerderij in de buurt van Dalfsen; de Gernerveldhoeve. De familie Huisman die daar woonde kende Fred al omdat hij eerder bij hen op het erf gekampeerd had.

Overdag bleven de onderduikers binnen op de zolder van de boerderij en ’s avonds konden ze naar beneden en eventueel even naar buiten. Op 5 maart 1943 vond er na verraad een inval plaats op de boerderij waarbij de onderduikers zijn opgepakt. Eén onderduiker wist te ontsnappen maar de andere zes werden met een overvalwagen afgevoerd. Na enkele dagen in de gevangenis van Arnhem werden ze naar kamp Westerbork overgebracht. Fred en Emely zijn daar ingeschreven op 12 maart 1943.

Fred en Emely Kaufmann

Hun verblijf in het kamp was maar kort want al op 17 maart zijn ze weer vertrokken. Die dag vertrok er een transport van 964 personen n aar Sobibor. Van dit transport overleefde uiteindelijk maar één man de oorlog. Hij, Elias Cohen, vertelde later over de aankomst van dit transport:

‘In de nacht van vrijdag op zaterdag kwamen wij tegen ongeveer twaalf uur aan. Het was natuurlijk donker. Het eerste wat wij hoorden was een geweldig geschreeuw van de moffen. Wij moesten langs een pad lopen en daarna voor een rieten afscheiding blijven staan. De vrouwen en kinderen moesten doorlopen en verdwenen door een poort. We hoorden wel de lorries waar de zieken op werden gegooid en ook steeds maar gegil en geschreeuw. De mannen stonden dus nog voor dat hek en toen de trein leeg was vroeg een mof of er enige doktoren en verpleegsters onder ons waren. Die moesten 'Austreten.' (…) Ik heb me ook gemeld en toen we daar op een rijtje stonden vroeg hij ons, wat we waren. Ik zei dat ik metaalarbeider was en moest met nog een aantal anderen een eindje verderop gaan staan. De bagage moesten we laten staan en zoals we daar stonden moesten we weer in dezelfde trein als waarmee we gekomen waren. Met een 35 à 40 man en die doktoren en Sanitäter zijn we op transport gesteld naar Lublin.’

De meer dan 900 personen die niet naar Lublin gingen, waaronder Fred en Emely Kaufmann, zijn allen nog dezelfde dag in de gaskamers van Sobibor vermoord. Fred was toen 27 jaar en zijn zus Emely 21 jaar. Voor vader Paul Kaufmann was de spanning en ongerustheid in de onderduikperiode onverdraaglijk. Hij stierf op 7 oktober 1943 op zijn onderduikadres. Moeder Klara Kaufmann heeft de oorlog overleefd en emigreerde na de oorlog naar haar zus in Ecuador waar ze uiteindelijk op 92-jarige leeftijd overleed.

Struikelsteen voor Fred Kaufmann in Borne.

In november 2023 werden door kunstenaar Gunter Demnig in Burgum voor de plek waar zij ondergedoken waren, ook voor de ouders van Fred struikelstenen gelegd ter herinnering. Het zijn de eerste Friestalige struikelstenen. 

Trouw, 28 november 2023