Etty Hillesum is geboren op 15 januari 1914 in Middelburg. Etty is in 1924 naar Deventer verhuisd, samen met haar ouders en broers. De vader van Etty was daar tot 1940 rector aan het Stedelijk Gymnasium. Na haar eindexamen ging Etty in 1932 Rechten en later Russisch studeren in Amsterdam. Tijdens de oorlog, tussen maart 1941 en oktober 1942 houdt zij een dagboek bij, waarin zij haar persoonlijke ontwikkeling beschrijft.

Etty Hillesum

In de dagboeken is duidelijk merkbaar hoe de anti-joodse maatregelen van de bezetter ook het leven van Etty Hillesum steeds meer gingen bepalen, ook al had zij zich voorgenomen om de lijn van haar eigen geestelijke ontwikkeling te blijven volgen, ongeacht wat haar zou gebeuren. Toen zij een oproep voor het kamp Westerbork verwachtte, heeft zij op aanraden van haar broer Jaap gesolliciteerd naar een post bij de Joodsche Raad. Op 15 juli 1942 kreeg ze een aanstelling bij het kantoor Lijnbaansgracht in Amsterdam (later Oude Schans). Het administratieve werk bij de Joodsche Raad deed zij met tegenzin en over de rol van de Joodsche Raad had zij een negatief oordeel. Wel zinvol vond zij het werk dat zij in Westerbork te doen kreeg bij de afdeling ‘Sociale verzorging doortrekkenden’, waarheen zij per 30 juli 1942 op haar verzoek werd overgeplaatst en stenotypiste werd.

Etty kon vanwege haar werk het kamp ook weer verlaten: op 14 augustus 1942 was zij weer terug in Amsterdam, bezocht op 19 augustus nog haar ouders in Deventer en was op 21 augustus weer in Westerbork. Begin september 1942 vertrok zij opnieuw naar Amsterdam om op 20 november terug te keren. Wegens ziekte was zij tussen december 1942 en juni 1943 langere tijd in Amsterdam. Pas op 6 juni 1943 was ze weer in Westerbork. In tegenstelling tot wat men zou verwachten, wilde Etty Hillesum graag naar het kamp terug om haar werk daar te hervatten en de mensen bij te staan, wanneer zij zich op transport moesten voorbereiden. Om deze reden heeft Etty Hillesum steeds aanbiedingen om onder te duiken van de hand gewezen. Zij zei dat zij het lot van haar volk wilde delen.

Het vertrek uit Amsterdam op 6 juni 1943 zou definitief blijken, want op 5 juli kwam een eind aan de bijzondere status voor de medewerkers van de Joodsche Raad afdeling Westerbork, waarna deze voor de helft naar Amsterdam terug moesten en voor de andere helft gewone kampbewoners werden. Etty behoorde tot de laatste groep; zij wilde bij haar vader, moeder en broer Mischa blijven, die inmiddels ook in kamp Westerbork waren aangekomen.

Ies Spetter, die ook voor de Joodse Raad werkte in Westerbork schreef in zijn memoires over de samenwerking met Etty Hillesum: "Samen met vriendin Mr. Hillesum slaagde ik erin enkele kinderen uit het kamp te smokkelen. De kinderen werden in een ambulance gezet waarmee zieken naar het ziekenhuis in Groningen werden gebracht.”

Over het werken bij de Joodse Raad schreef hij: “Wie bij de Joodse Raad werkte, deed dat om niet gedeporteerd te worden. Op het hoogtepunt hadden meer dan 1700 mensen daar een functie. Formeel telde het personeelsbestand dus eindeloos veel typistes, verhuizers en klusjesmannen. Die mensen kregen dan een stempel en hoefden tenminste niet weg.”

Ook Friedrich Weinreb zag Etty aan het werk in Westerbork en hoe ze zich in de ziekenbarak voor anderen inspande: “En zo liep dan Etty Hillesum met een leren tas over haar schouder langs de bedden, bukte zich over iedere ziek liggende en vroeg: ‘Kan ik misschien iets voor u doen?’

Toen moeder Hillesum een brief aan het hoofd van de SS in Nederland Hans Rauter schreef, waarin zij om enkele privileges vroeg voor zoon Micha die een begaafd pianist was, ontstak deze in woede en gaf op 6 september 1943 als represaille voor deze brutaliteit het bevel om de gehele familie onmiddellijk op transport te stellen. De kampcommandant van Westerbork Gemmeker vatte dit bevel zo op dat ook Etty mee moest met het transport van de volgende dag, ondanks de pogingen van haar relaties in het kamp om haar hiervan te vrijwaren. Rauter had immers bevolen om de familie Hillesum als geheel te deporteren. Zo ging de hele familie Hillesum mee met het transport van 7 september 1943. Etty Hillesum is daar omgekomen. Haar sterfdatum is 30 november 1943.