Vanuit Stadskanaal en de omliggende dorpen Mussel, Musselkanaal en Onstwedde werden tijdens de oorlog 136 Joden weggevoerd en vermoord. Zij worden herdacht met een monument aan de Navolaan in Stadskanaal waarop alle namen te lezen zijn en sinds 2013 ook met struikelstenen op de plaats waar zij woonden. In het schooljaar 2021-2022 verdiepten leerlingen van de Scholengemeenschap Ubbo Emmius zich in de verhalen bij deze namen.

Foto links: https://stolpersteine-guide.de/map/biografie/2370/barkelastraat-3

Dina Klein-de Vries

Het leven van Dina
Dina was een dochter van Jacob de Vries en Jantje de Jong. Ze werd geboren in het Groningse dorp Appingedam op 1 november 1889. Dina had 3 zussen waarvan 1 haar tweelingzus Esther was. De zussen trouwden met twee broers waardoor ze beiden de achternaam Klein- de Vries hadden. Dina trouwde met Siegfried Klein (25-05-1874) op 2 september 1915. Esther trouwde op 21 september 1916 met Herman Klein (11-02-1878). Siegfried en Herman hadden de slagerij van hun vader overgenomen. De slagerij was voor die tijd een van de modernste in de omstreken door de apparaten die ze hadden. Herman overleed al in 1926.
Dina en Siegfried kregen twee dochters: Liny en Jansje. Het gezin Klein woonde aan de Barkelastraat in Stadskanaal. De dochters overleefden de oorlog in onderduik en ook Siegfried en Dina wilden onderduiken.

                                         
Siegfried Klein                                             de woning aan de Barkelastraat
(https://stolpersteine-guide.de/map/biografie/2370/barkelastraat-3)

Toen in 1940 de nazi’s Nederland binnenvielen was de familie Klein ongerust over wat hen als Joden te wachten stond. Zeker toen er steeds meer maatregelen tegen Joden werden ingevoerd. In 1942 begon om hen heen het oppakken van Joden. Gelukkig kon er voor de dochters Liny en Jansje een onderduikadres worden gevonden in Friesland. Ze vertrokken naar Friesland in het najaar van 1942. Eenmaal daar aangekomen bleek het adres van Liny niet veilig en keerde ze terug naar Stadskanaal. Al snel werd er in Delft een nieuwe onderduikplek gevonden. Het lukte alleen Dina en Siegfried niet om een adres te vinden voor henzelf, met veel spanning tot gevolg. Siegfried riep de hele tijd dat hij nog liever dood ging dan in een trein naar Polen te worden gebracht.

Op 11 november 1942 waren de buren op bezoek bij Dina en Siegfried. Siegfried had een slecht voorgevoel dat het niet lang zou duren voordat Dina en hij zouden worden opgehaald. Daarom gaf Siegfried een grote som geld en belangrijke spullen in bewaring aan de buren. Tijdens het bezoek werd er op het raam achter bij de keuken geklopt en kwam de zoon van de politieagent met het goede nieuws dat hij een adres had gevonden waar Dina en Siegfried konden onderduiken. Die kans lieten ze niet liggen en meteen werden de koffers die al klaarstonden in de hal gepakt en gingen ze mee in de auto. Omdat de buren na 11 november niets meer van de familie Klein hadden gehoord dachten ze dat het onderduiken gelukt was.

Toen op 23 december twee boeren hun land aan het ploegen waren in Gasselterboerveenschemond zagen ze dat de grond in een hoek van het land wat omgewoeld was. In eerste instantie gaven ze de schuld hiervan aan wilde dieren die iets zochten. Totdat korte tijd later op diezelfde plek een paard met de benen wegzakte en de mannen wat beter keken wat het nou was. Ze vonden een koffer met mannen- en vrouwenkleding. Meteen werd de veldwachter ingelicht en op 24 december werd verder gegraven op de aangewezen plek. Een schokkende ontdekking volgde: twee lichamen die er al een tijdje moeten hebben gelegen. Ze waren doodgeschoten. Wanneer ook de vier persoonskaarten worden gevonden van Dina, Siefried en hun beide dochters is het duidelijk dat het om Dina en Siegfried Klein gaat. Eerst werd er vervolgens ook nog gezocht naar hun dochters maar verder werd niets gevonden. Alle waardevolle spullen die Dina en Siegfried bij zich droegen waren verdwenen en men ging ervanuit dat deze door de moordenaar waren meegenomen.

Waren Dina en haar man onderweg naar de vlakbij gelegen boerderij waar meer onderduikers verbleven? Die vraag en vele andere zijn nooit beantwoord. Ook de moordenaar of misschien wel moordenaars van Dina en Siegfried zijn nooit officieel aangewezen. Wie het gedaan heeft en het motief is dus nog steeds een groot mysterie. De datum waarop ze zijn gevonden is de officiële sterfdatum geworden, maar de precieze datum van de moord blijft onduidelijk.

                                                 Fragment uit het boek Mobilisatie, Collaboratie en Liberatie van H. Onderwater.

Dina en Siegfried werden begraven op de Joodse begraafplaats van Stadskanaal. Familie van Dina en Siegfried en onderzoekers hebben gezocht en zoeken nog altijd naar antwoorden op de vraag over wat er gebeurd is. Er liggen struikelsteentjes voor de woning waar Dina en Siegfried voor het laatst levend gezien zijn.