Ary Bonn was nog maar net 20 jaar toen hij, volgens een ooggetuige, werd doodgeschoten in kamp Warschau. Hij was vanuit Auschwitz tewerkgesteld in dit kamp om de puinhopen van het ontruimde getto van Warschau op te ruimen. Hij heeft er ongeveer twee maanden gewerkt.

Tekening links: Ary Bonn, getekend door Leo Kok. Collectie Joods Cultureel Kwartier

Ary Bonn

Ary Bonn is geboren op 13 november 1923 in Amsterdam. Hij was de zoon van diamantbewerker Daniel Bonn (1891- Sobibor 1943) en Rebecca Bonn-Baune (1896- Sobibor 1943). Ary had een oudere zus, Suze. Zij is geboren op 17 augustus 1916 en overleefde de oorlog. Het gezin woonde aan de Van Woustraat 189 I in Amsterdam.

In 1942 kwam Ary in het Joodse werkkamp Geesbrug terecht. De Joodse mannen die daar tewerkgesteld waren, moesten ontginnings- en landbouwwerkzaamheden uitvoeren. In werkkamp Geesbrug heeft tekenaar en leeftijdsgenoot Leo Kok een tekening van Ary gemaakt.

Collectie Joods Historisch Museum https://data.jck.nl/page/aggregation/jhm-museum/MB01602

De beide jongemannen raakten bevriend in het Joodse werkkamp Geesbrug. Op 18 juli 1942 kwamen Ary en Leo aan in kamp Westerbork. Ary werd geplaatst in barak 85.

Kok zou later als tekenaar in kamp Westerbork vele aspecten van het kamp op papier vastleggen en ook vele portretten maken van medegevangenen. Ary werd door hem ook in Westerbork nog een keer getekend, slapend aan een tafel.

Collectie Joods Historisch Museum: https://data.jck.nl/page/aggregation/jhm-museum/MB01486

Op 17 augustus 1942 kwam Ary ’s verloofde Sonja Polak aan in kamp Westerbork. Sonja Catharina Polak was het enige kind van diamantbewerker Joseph Polak (1894 – Auschwitz 1943) en Jenny Polak-Kanter (1896- Auschwitz 1942). Ze is geboren op 24 januari 1925 in Amsterdam. Het gezin Polak woonde aan de Rijnstraat 64 II in Amsterdam.

Sonja was ook kantoorbediende. Ze kwam terecht in barak 65. Het stel is op 30 september 1942 in het kamp getrouwd. Ary was bijna 19 jaar, Sonja nog maar 17. Ze moesten voor hun huwelijk toestemming hebben van hun ouders. 

(Bron: archief HcKW)

Sonja's ouders waren kort voor het huwelijk van hun dochter, op 18 september 1942, in kamp Westerbork aangekomen, een dag later tekenden zij hun toestemming voor het huwelijk van hun dochter. Drie dagen later echter, op 21 september 1942, werden zij op transport gesteld naar Auschwitz. Moeder Jenny Polak-Kanter werd direct na aankomst in Auschwitz vermoord, vader Joseph Polaks datum van overlijden is vastgesteld op 31 januari 1943 in Auschwitz.

Ook Ary heeft zijn ouders Daniel Bonn en Rebecca Bonn-Baune in kamp Westerbork zien aankomen, dat was op 25 maart 1943. Twee maanden later, op 25 mei 1943 werden zij gedeporteerd naar Sobibor, waar beiden drie dagen later werden vermoord.

Bijna een jaar konden Ary en Sonja samenblijven in Westerbork. Ary en Sonja werkten beiden in het kamp bij de Fliegende Kolonne die onder andere werd ingezet voor hulp bij aankomende en vertrekkende transporten. 

 https://collecties.kampwesterbork.nl/werk/https%3A%2F%2Fdata.kampwesterbork.nl%2Fwork%2FTH0000000191

Hun transport kwam uiteindelijk op 7 september 1943, ze moesten naar Auschwitz. Ze hebben langer in kamp Westerbork kunnen blijven omdat ze er beiden hebben kunnen werken.

https://collecties.kampwesterbork.nl/werk/https%3A%2F%2Fdata.kampwesterbork.nl%2Fwork%2FTH0000000192

Op de transportlijst staat bij Ary als beroep 'bureaumedewerker' vermeld en bij Sonja 'Kontoristin'.

In Auschwitz werden Ary en Sonja van elkaar gescheiden. Ary werd begin oktober doorgestuurd naar kamp Warschau. Kamp Warschau was gebouwd op de resten van het getto van Warschau dat eerder dat jaar door de Duitsers was ontruimd. In het getto van Warschau werden voor de ontruiming zo’n half miljoen Joden gevangen gehouden. Na de ontruiming moest alles met de grond gelijk gemaakt worden, niets mocht er nog aan herinneren. De dwangarbeiders kregen de opdracht tussen de resten van het getto waardevolle materialen te zoeken, zoals bakstenen, stukken ijzer, lood en koper en de porseleinen potten van elektriciteitsmasten.
Er zouden tussen de 400 en 500 Nederlandse Joden in kamp Warschau gewerkt hebben. Overlevenden spraken over 1200 tot 1700 Nederlanders. Van hen zouden nog geen dertig mensen het kamp hebben overleefd.
Kort voor de Russen kwamen werd concentratiekamp Warschau ontruimd en werd de kampadministratie vernietigd.

De puinhopen van het getto van Warschau  (https://www.infocenters.co.il/gfh/notebook_ext.asp?book=100029&lang=eng)

Volgens getuige Engelsman is Ary eind november of begin december 1943 doodgeschoten in kamp Warschau doodgeschoten. Zijn overlijdensdatum is vastgesteld op 15 december 1943. Ary Bonn was 20 jaar.

Zijn vrouw Sonja ging in Auschwitz niet naar de gaskamers. Volgens ooggetuige mevr. M. van West is Sonja in april 1944 in Auschwitz aan tyfus overleden. Haar overlijdensdatum is vastgesteld op 30 april 1944.
Sonja Catharina Bonn-Polak was toen 19 jaar oud.

Na de oorlog werd in de krant van 28 september 1945 om inlichtingen gevraagd over Ary Bonn, zijn vrouw Sonja Bonn-Polak en over Ary's ouders Daniel en Rebecca door dochter en (schoon)zus Suze. Zij overleefde de oorlog. Daniel en Rebecca Bonn- Baune stierven op dezelfde dag, op 28 mei 1943, in Sobibor.

INLICHTINGEN gevraagd omtrent. "De waarheid". Amsterdam, 28-09-1945, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 24-07-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010851151:mpeg21:p002

Pauline Broekema en Helma Coolman schreven over het concentratiekamp Warschau het boek ’In het puin van het getto’.