Pieter Berend Venema werd op 25 september 1944 met elf andere verzetsmensen op de executieplaats bij het crematorium van kamp Westerbork doodgeschoten. Sjoerd Post schreef een verzetsportret over hem.

Pieter Berend Venema

Pieter Berend Venema was één van de twaalf verzetsmensen die in september 1944 door de Duitsers in kamp Westerbork werden gefusilleerd. Hij was grossier in auto-onderdelen en in de oorlogsjaren actief als kashouder van het Nationaal Steunfonds (NSF). Als reservekapitein werkte hij ook voor de Ordedienst (OD).
Pieter Venema werd op 3 januari 1897 in Groningen geboren als zoon van Gerhardus Venema en Roelfina Wijgerts. Vader Gerhardus was bloemenkweker van beroep. Pieter Berend was de oudste zoon en vernoemd naar zijn grootvader van vaders kant. Pieter kreeg twee broertjes: Jan (1898) en Geert (1899). Vader Gerhardus overleed slechts 25 jaar oud, op 21 juli 1900. Twee jaar later verloor Pieter ook zijn beide broertjes die op vier en twee jaar oud, twee weken na elkaar overleden.

Pieter trouwde op 21 december 1923 in Groningen met Adriana Steenmeijer. Het echtpaar woonde aan de Herman Colleniusstraat 52.

Venema werkte als grossier in auto-onderdelen en autohandelaar. Hij had als militair gediend en was reservekapitein.

De verzetskaart van Venema uit het archief van het OVCG (https://www.ovcg.nl/projecten/archieven-van-ovcg/)

Peter
Tijdens de bezetting was Pieter, onder de schuilnaam Peter, betrokken bij het NSF (Nationaal Steunfonds). Hij was kashouder voor Groningen. Het NSF was tot stand gekomen toen vanaf het voorjaar van 1941 families van zeelieden die naar Engeland waren gegaan niet langer via de rederij ondersteund mochten worden. Door inzameling onder particulieren konden zij nu in het geheim uit de zo genoemde ‘Zeemanspot’ financiële steun krijgen. Toen later ook anderen zoals gezinnen van gearresteerden, onderduikers en Joden steun nodig hadden, ontstond een bredere organisatie die uitmondde in het NSF. Eén van de initiatiefnemers van het NSF was de oud-marineofficier Iman Jacob van den Bosch. Hij werd hoofdverantwoordelijke voor Noord en Oost-Nederland.

Het ingezamelde geld voor Groningen was onder beheer van administrateur Venema. Hij deed ook een groot deel van de distributie ervan. Naarmate de oorlog vorderde werd de groep die steun behoefde steeds groter en daarmee ook de taken van Venema.

Naast zijn werk voor de NSF zat Venema als reservekapitein ook bij de Ordedienst (OD), de organisatie, vooral bestaand uit (oud-)militairen, die zich ten doel stelde om tijdens en direct na de Duitse bezetting de orde te handhaven. Pieter Venema was sectiehoofd vervoer voor gewest 2 (Groningen). Op zijn verzetskaart staat naast Zeeliedenfonds ook Kunstenaarsfonds vermeld.

Verraad
Na verraad door de Groninger advocaat Simon Redeker volgde een golf van arrestaties onder leden van de Ordedienst. Op 22 september 1944 werden hij en andere verzetsmensen in september 1944 werd Venema opgepakt door de Sicherheitsdienst en naar het Scholtenhuis in Groningen gebracht. Drie dagen later werd hij, samen met elf andere mannen, doodgeschoten in kamp Westerbork. Zijn stoffelijk overschot is gecremeerd in Westerbork. Op 2 november 1945 zijn de stoffelijke resten herbegraven op veld 5 van de begraafplaats Esserveld in Groningen.

De naam van Venema op het monument op de begraafplaats Esserveld

Ook de initiatiefnemer van het NSF, Iman Jacob van den Bosch Van den Bosch werd een maand later, in oktober 1944, door de Duitsers gearresteerd en in kamp Westerbork met vijf andere verzetsstrijders geëxecuteerd. Ook zijn stoffelijk overschot werd herbegraven op Esserveld.

Monument met de namen op de voormalige executieplaats bij kamp Westerbork