Hendrik Nieuwkoop dook onder omdat hij niet bij de Nederlandse Arbeidsdienst (N.A.D.) wilde werken. De Nederlandse Arbeidsdienst was een organisatie die in het leven werd geroepen door de Duitse bezetter. Jonge mannen en vrouwen konden zich in het begin van de bezetting opgeven om er vrijwillig te werken. Voor mensen die werkloos waren kon dit een reden zijn om zich te melden. Ondanks de propaganda voor deze organisatie meldden zich niet veel mensen. Er werd in Nederland gewerkt, maar de bedoeling van de bezetter was dat de arbeidskrachten naar Duitsland zouden gaan om daar de Duitse arbeiders te vervangen die in het leger werden geroepen.

Hendrik Nieuwkoop

Hendrik Nieuwkoop

Op 1 januari 1942 werd voor de arbeidsdienst de dienstplicht ingesteld en in 1943 werden de eerste jonge mannen opgeroepen. Velen doken onder en uiteindelijk werd iedereen van 17 tot 40 jaar opgeroepen. Het ontduiken van de dienst werd door de Duitsers als sabotage gezien. Wie gepakt werd ging ten minste naar Duitsland om te werken, maar er werd ook hard gestraft, soms de doodstraf.

Hendrik Nieuwkoop was vijftien jaar toen Duitsland Nederland binnenviel. Hij was de zoon van Adam Nieuwkoop, geboren in 1900 in Wijk en Aalburg en Johanna Juinen, geboren in 1903 in Well (Gld.) Ze trouwden in 1922 en kregen zeven kinderen, van wie Hendrik de tweede was. Het gezin woonde in Heusden. Kort voor of in de oorlog zijn ze verhuisd naar Tilburg. Adam was schilder en werd in 1940 kantonnier. Hendrik was monteur.

Noordbrabants Dagblad Het Huisgezin, 28 september 1940

Volgens de getuigenis van Siegfried Fuchs, die gevangen zat in Kamp Westerbork en te werk was gesteld in het crematorium, was Hendrik toen hij werd doodgeschoten gekleed in een overall en broek van de N.A.D. Het lijkt er dus op dat Hendrik nadat hij ingelijfd was bij deze dienst is weggelopen en een onderduikadres gezocht heeft. Dat onderduikadres vond hij in Dwingeloo, bij de familie Kiers: Jan Kiers, veehouder en melkrijder, zijn vrouw Jantje Zoer en hun drie kinderen. Ze woonden even buiten het dorp Dwingeloo in een kleine boerderij. Bij dit gezin zaten naast Hendrik Nieuwkoop nog ten minste drie onderduikers. Kiers was lid van de L.O., de Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers. Het onderduikadres is verraden; er is sprake van een Duitse vrouw.

Jan Kiers en de onderduikers zijn begin oktober 1944 door de Landwacht gearresteerd en naar het Schultehuis, ingenomen door de Landwacht, in Diever gebracht. De Landwacht was een N.S.B. organisatie die “politiehulpdiensten” uitvoerde. In de praktijk probeerden de Landwachters zoveel mogelijk mensen uit het verzet op te pakken. Die werden, wanneer ze in handen van de Landwacht kwamen, vaak ernstig mishandeld.

Op 18 oktober werden de gevangenen, met uitzondering van één van de onderduikers, naar Assen gebracht waar ze in de gevangenis werden opgesloten.

Anderhalve week later, op 27 oktober, werden ze naar Kamp Westerbork overgebracht en daar vermoord. De stoffelijke resten van deze negen mannen werden in het crematorium van Kamp Westerbork gecremeerd en de as werd daar in een kuil gedeponeerd.

Dat we weten hoeveel mensen er in Kamp Westerbork zijn gecremeerd komt door het optreden van twee Joodse gevangenen, Selfried Fuchs en Isidor Fontijn. Iedere keer wanneer er mensen waren doodgeschoten zetten zij met krijt streepjes op de achterkant van een kastdeur. Zo was na de oorlog duidelijk hoe vaak er mensen werden vermoord en hoeveel. Ook verzamelden zij de as van de gecremeerde mensen en markeerden de plekken waar de as was gedeponeerd. De negen urnen met as van de negen op 27 oktober 1944 vermoorde mannen zijn in 1951 bijgezet in het oorlogsmonument op het Esserveld in Groningen.

Provinciale Drentsche en Asser Courant, 17 augustus 1945

Het crematorium in het kamp werd in 1951 afgebroken. In 2018 werden met behulp van palen de contouren van het crematorium gemarkeerd en op 27 oktober van dat jaar werd een nieuw monument onthuld. Het bestaat uit negen platen cortenstaal. Daarin zijn de namen van de mensen die vermoord werden uitgefreesd. Ook die van Hendrik Nieuwkoop.