Emanuel Anholt is geboren in Zwolle op 29 januari 1870. Zijn vrouw was Hanna Anholt-Reindorp. Zij werd geboren in Leeuwarden op 5 maart 1874.
Het echtpaar kreeg vier kinderen. Naatje (Nanny) kwam ter wereld in 1899, Eduard in 1902, Bilha (Bella) in 1904 en de jongste, Levie werd geboren in 1906.

Emanuel Anholt

Het echtpaar Anholt-Reindorp, hun twee dochters Nanny en Bella en twee van de drie kinderen van Nanny overleefden de oorlog in de onderduik. De man van Nanny, Leo Pinas, en hun dochter Eveline Pinas kwamen om in Auschwitz.
Ook hun twee zonen Eduard en Levie en hun echtgenotes werden vermoord, in Sobibor en Auschwitz. Eveneens overleefden de drie kinderen van Eduard de oorlog niet.

In het boek Drie jaar duurde de nacht wordt de oorlogsperiode beschreven van met name dochter Nanny en haar kinderen Hanna en Louk. Hanna hield een dagboek bij van de onderduikperiode. Emanuel, zijn vrouw Hanna en hun dochter Bella verbleven in dezelfde onderduikruimte. Het zestal overleefde de oorlog.

De fragmenten hieronder komen uit dit boek. De schrijfster laat haar moeder het verhaal van de familie vertellen. De namen zijn geanonimiseerd: Leo heet in het boek Harry, Nanny is de ‘ik’, en Eveline, Hanna en Louis heten in het boek Betty, Chaja en Daaf. Bella heet in het boek Miriam.

Als eerste doken moeder Nanny en haar kinderen Louk en Hanna onder. Ze kwamen in het huis van ‘meneer en mevrouw De Boer’. Waar dat was vermeldt het boek niet:

(…) Het wegkomen is niet zo moeilijk. We moeten ongeveer een uur lopen. Wanneer we nu om 7 uur weggaan, dan begint het al donker te worden en kunnen we er net vóór 8 uur aankomen. Dan is het al volkomen donker zodat niemand ons kan zien binnengaan. 

Nanny Pinas-Anholt en haar kinderen Hanna en Louk doken onder nog voordat hun man en vader Leo en hun dochter en zus Eveline afgevoerd werden naar Auschwitz.
Van Leo en Eveline Pinas staan Westerborkportretten op deze website.

Na een week of twee verleende het echtpaar De Boer ook een schuilplaats aan Emanuel en Hanna Anholt-Reindorp en aan hun dochter Bilha (Bella) Anholt. Bella woonde bij haar ouders.
In de beginperiode hadden de onderduikers nog de beschikking over een huiskamertje en een slaapkamertje op de eerste verdieping van het huis.
De gordijnen moesten altijd dicht blijven en er moest gefluisterd worden, het huis was erg gehorig. Als het donker werd, konden de onderduikers naar beneden, naar de woonkamer van meneer en mevrouw De Boer.

(…) ’s Morgens staan we pas laat op en wanneer we dan de ontbijtboel afgewassen hebben, wat tegenwoordig boven gebeurt, en het kamertje gedaan is, dan is de morgen al haast om. En ’s avonds is het al zo vroeg donker dat we al voor zessen in de kamer komen. Dan kunnen we ons tenminste warmen, want in het kamertje is het nu erg koud zonder kachel. We proberen de kou zoveel mogelijk tegen te gaan door dikke kleren aan te trekken, maar het valt niet altijd mee, vooral niet voor de oude mensen. 

Tot tweemaal toe speelde de ziekte van Louis op. De eerste keer kon de huisarts van de familie het opensnijden van het abces alleen af, de tweede keer nam hij een chirurg mee, die de jongen op het onderduikadres opereerde.

Mevrouw De Boer nam in het voorjaar van 1943 ook nog een Joods meisje van negen maanden op. Ze vertelde aan de buurt dat dit kind een geëvacueerd Rotterdammertje was.

In juli 1943 moesten de zes onderduikers overdag naar de zolder, ze mochten alleen als het donker was in de twee kamertjes op de eerste verdieping komen. Een buurvrouw was het opgevallen dat de gordijnen altijd dicht waren en had aan mevrouw De Boer gevraagd: ‘Heb jij een Jood verborgen?’

(…) De dagen zijn wanhopig lang. Wanneer ik ’s morgens wakker word, begin ik al te rekenen. Nog veertien uur en dan kunnen we weer naar bed. Maar veertien uur is een hele tijd als je op de zolder zit en niets kunt doen.

Twee toiletemmers moesten ze gebruiken en een waskom in plaats van een wastafel. Het werd heet op zolder, de hitte was bijna ondraaglijk. Vanuit het zolderraam hoorden de onderduikers het praten en lachen van de mensen buiten en zagen ze een glimp van de voorbijgangers: (Chaja is dochter Hanna)

(…) Ik kan soms ook zo verlangen als ik die mensen allemaal voorbij zie fietsen, badpak achterop, bruin, gezond, vrolijk, alsof er geen oorlog was.

(…) ‘U mag straks ook in het water,’ belooft Chaja, ‘vanavond om tien uur mag je je hete gezicht afwassen met een doekje alvorens in je smoorhete bed te kruipen. Dat is ook water.’
‘Vanavond om tien uur,’ reken ik uit, ‘ dat is nog zes en een half uur. Nog zes en een half uur op de hete zolder, dan is er weer een dag om.’

Toen er vijftig Grüne Polizei in de buurt gesignaleerd waren hebben de onderduikers twee nachten in de schuur moeten slapen, alle sporen van hun bewoning op de zolder waren opgeborgen.
De winter van 1943-1944 was koud en de zomer van 1944 was vooral in augustus erg warm.
Aan het eind van een middag in oktober 1944 kwam er een einde aan de twee jaar durende onderduik van de zes personen in het huis van meneer en mevrouw De Boer. Er werd inkwartiering bevolen. Dezelfde avond nog kwamen leden van de Ondergrondse om de onderduikers op te halen. Ze werden apart geplaatst en moesten nog verschillende keren verhuizen. Maar door de valse persoonsbewijzen die de Ondergrondse geregeld had, was er meer bewegingsvrijheid. Ook was er meer comfort, zoals een kachel.

Uiteindelijk kwamen Nanny en haar kinderen Hanna en Louis met z´n drieën bij een vrouw met drie kinderen, van wie de man tewerkgesteld was in Duitsland. Met hun valse papieren hoefden ze niet meer zo voorzichtig te zijn. Ook Emanuel en Hanna Anholt-Reindorp en hun dochter Bella Anholt verbleven de laatste maanden samen in een gastgezin.

Op 14 april werd Zwolle bevrijd. Na eerst teruggegaan te zijn naar de woning waar ze het laatst verbleven, aan de Van Lennepstraat 26, zijn Nanny, Hanna en Louis vertrokken naar Israël.

Emanuel Anholt en Hanna Anholt Reindorp bleven, evenals Bella Anholt in Nederland wonen. Emanuel stierf op 26 maart 1955, hij was 85 jaar oud, Hanna Anholt-Reindorp stierf op 26 oktober 1947, 73 jaar oud. Bella Anholt stierf op 22 januari 1983, ze was 78 jaar oud.

Familieportret ter gelegenheid van de bruiloft van Levie Anholt en Elisabeth van Gelderen, 1938. Bovenste rij: 1. Leo Pinas, 2. Hanna Pinas, 4. Eveline Pinas. Tweede rij: 1. Bella Anholt, 3. Nanny Anholt. Derde rij: 5. Emanuel Anholt, 6. Hanna Anholt-Reindorp. Louk is een van de drie neefjes op de onderste rij.

Foto: www.joodszwolle.nl. Beschikbaar gesteld door Louki Pinas