In de provincie Friesland, vooral in het Zuidwesten, was tijdens de oorlog een relatief groot aantal Joodse onderduikers ondergebracht. In 2007 werd een cartotheek ontdekt met gegevens over een aantal onderduikers in deze regio. Deze cartotheek wordt momenteel bewaard in het archief van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Leerlingen van het Marne College in Bolsward deden onderzoek naar onderduikers en onderduikgevenden.

Clara Spits/Clarissa Jacobi

Clara Spits werd op 15 mei 1920 in Amsterdam geboren Ze was de enige dochter van PTT-chauffeur Sallie Spits (1895-1943) en huisvrouw Elizabeth de Leeuw (1896-1943). Haar ouders kwamen uit Enschede en Hengelo, maar verhuisden kort na hun huwelijk naar Amsterdam, waar Clara opgroeide. Clara was de enige van haar gezin die de oorlog overleefde. In de oorlog dook Clara onder. Ze had meerdere onderduikadressen. In Bolsward staat als haar onderduikadres genoteerd Kade 19, maar ook op het adres Stoombootkade 3 te Bolsward is ze bij D. Bakker ondergedoken geweest.

Na de oorlog vertrok Clara naar Kaapstad, Zuid-Afrika. Ze trouwde daar op 29 november 1955 met Leon Friedman (1927-1966). Ze gingen in een witte villa aan de voet van de Tafelberg wonen. Toen Leon in 1966 aan een hartaanval overleed, bleef Clara met drie jonge kinderen achter. Clara werd (onder andere) schrijfster. Ze ontleende haar pseudoniem aan haar grootmoeder van vaders kant, de Duits-Joodse Clara Jacobi (1859-1943). Clara Friedman-Spits overleed in Kaapstad op 4 september 1998. Ze was toen78 jaar.

Over Clara Spits verscheen een boeiende biografie aan de hand van Cláudia Slagter-Cardoso de Mendonça. Zij schreef haar masterscriptie over Clara Spits/ Clarissa Jacobi:

https://www.joodsamsterdam.nl/clara-spits-clarissa-jacobi-de-onbekende-overlevende/

Hieronder een fragment uit dit zeer lezenswaardige artikel:

Clara Spits- Clarissa Jacobi, de onbekende overlevende. Schrijfster tussen Holocaust en Apartheid.

“Ik zie de dingen door Hollandse ogen. En ook door Joodse ogen. Er waren tijdens de oorlogsjaren zoveel dingen die we niet mochten doen. Plaatsen waar we niet heen konden. Daarom voel ik sommige dingen dieper aan dan anderen. Ik weet uit persoonlijke ervaring hoe bepaalde mensen zich voelen in bepaalde omstandigheden.”

Aan het woord is Clarissa Jacobi, migrant-auteur en overlever. De vrij onbekende Nederlands-joodse schrijfster heeft twee van de wreedste episoden uit de wereldgeschiedenis van dichtbij meegemaakt: de holocaust en de apartheid. Na als enige van haar gezin de Tweede Wereldoorlog te hebben overleefd, emigreerde ze naar Zuid-Afrika, waar ze de apartheid beleefde vanuit de blanke, dominante groep. In haar literaire werk, dat sterk autobiografische trekken vertoont, beschrijft ze de maatschappelijke gevolgen van het apartheidsregime en zet die af tegen haar eigen ervaringen, die bepaald zijn door een traumatisch verleden.

In het artikel wordt verder beschreven dat Clara Spits Anna Frank en haar familie gekend heeft. De moeder van Anne wordt door de moeder van Clara beschreven als ‘Mevrouw Frank, dat is een echte dame.’

Clara was een gepassioneerde danseres. Ze werkte in 1941 als danseres voor het joods operettegezelschap, waar ze ook in het koor zong. Een van haar dansleraren was Albert Mol. Clara zegt dat Albert Mol haar leven gered heeft. In Amsterdam wist Mol steeds nieuwe onderduikadressen voor haar te vinden. Volgens Jacobi bood hij zelfs aan om met haar te trouwen, als dat nodig was. Toen dat niet meer toegestaan werd, zorgde Mol ervoor dat Jacobi een vals identiteitsbewijs kreeg van een getrouwde vrouw. Daarnaast is er in het artikel aandacht voor Clara’s tijd na de oorlog, haar leven in Zuid Afrika en haar visie op de apartheid.

Een van haar boeken, oorspronkelijk uit 1966 is in 2013 als e-book verschenen: Een echte Kavalsky en andere verhalen

De kleine novelle: 'Een echte Kavalsky', die in 1966 als Wit Beertje verscheen, was Clarissa Jacobi’s debuut in boekvorm. In deze nieuwe uitgave is Een echte Kavalsky gebundeld met twee recentere verhalen van Jacobi: ‘Jobs kinderen’ en ‘Traan-trein...’
In ‘Jobs kinderen’ beleven we het laatste weekend van Rachel. Zij ervaart haar leven als nutteloos, zichzelf als overbodig, daarin gesterkt door de egocentrische kinderen uit haar tweede huwelijk, in Zuid-Afrika. Haar gedachten keren terug naar het land van haar jeugd, naar haar eerste man en hun kinderen, die 1945 niet ‘gehaald’ hebben.
In ‘Traan-trein...’ reist een jonge vrouw in de eerste lente na de bevrijding nog eenmaal van Amsterdam naar Oldenzaal om afscheid te nemen van haar familie, althans van wat daarvan nog rest, alvorens te emigreren.