Paul Parsser en Elly Koetser waren allebei veel langer in het doorgangskamp Westerbork dan de gemiddelde gevangene. Bovendien zijn ze er getrouwd en uiteindelijk ook bevrijd. Paul Parsser kwam aan in kamp Westerbork op 18 juli 1942 en Elly Koetser op 18 november 1942. Op 18 juni 1945 werden ze ontslagen uit het twee maanden daarvoor bevrijde kamp.

Foto links: de Ordedienst van kamp Westerbork op de appèlplaats voor barak 22.

Paul Parsser en Elly Koetser

Volgens de persoonskaarten van de gemeente Amsterdam zijn Rachel Koetser, die Elly werd genoemd, en Paul Parsser in 1943 in kamp Westerbork met elkaar getrouwd. Of ze elkaar al kenden voor ze daar aankwamen weten we niet.

Paul kwam op 18 juli 1942 aan in kamp Westerbork vanuit het werkkamp Geesbrug, zo’n 10 kilometer ten oosten van Hoogeveen.

Joodse dwangarbeiders in het kamp Geesbrug

Geesbrug was een werkkamp waar de Joodse dwangarbeiders aan het werk werden gezet met het ontginnen van heide en de verbetering van het kanaal van Coevorden naar Zwinderen. De laatste mannen die in Geesbrug zaten werden begin oktober 1942 naar kamp Westerbork overgebracht.

In november 1942 kwam Elly (Rachel) Koetser daar ook terecht. Ze kwam uit Amsterdam waar ze als secretaresse bij de Joodse Raad werkzaam was. Ze woonde daar bij haar ouders Samuel en Hendrina aan het Raphaelplein.

Ze had een zus, Alice Rebecca, die vijf jaar jonger was. Alice was in september 1942 bij het Apeldoornsche Bosch, een Joodse psychiatrische instelling in Apeldoorn, gaan werken. Daar werkte Alice niet lang, want op 22 januari 1943 werd het Apeldoornsche Bosch ontruimd: alle patiënten en een deel van het personeel werden direct naar Auschwitz gebracht. Alice werd daar op 25 januari, drie dagen later, vermoord.

Elly Koetser heeft haar zus dus niet in Westerbork gezien. Mogelijk wel haar ouders die ook eind 1942 vanuit Amsterdam naar Westerbork werden gebracht. Van daar vertrokken ze op 14 september 1943 naar Theresienstadt; in datzelfde transport zaten ook de ouders van Paul Parsser, Samuel en Pauline. De ouders van Paul en die van Elly kwamen uiteindelijk in Auschwitz en werden daar in oktober 1944 vermoord.

De broer van Paul, Siegfried, werd wel op transport gezet, maar overleefde onder andere het kamp Blechhammer (toen in het oosten van Duitsland, nu in Polen) waar de werk- en levensomstandigheden verschrikkelijk waren. De vrouw van Siegfried, Rachel Duijts, met wie hij in april 1940 trouwde, werd vermoord in Auschwitz. Ook veel ooms, tantes, neven en nichten van zowel Paul als Elly werden vermoord.

Dat Paul en Elly op 12 april 1945 nog in Westerbork zaten heeft te maken met de functies die ze hadden: Paul zat bij de Ordedienst en verbleef derhalve in barak 22, de OD-barak. Op een lijst waarop de vaccinaties van leden van de OD werden bijgehouden staat Pauls naam ook vermeld.

Elly was in elk geval tot zij naar Westerbork ging secretaresse bij de Joodse Raad en de van Lier stichting (een stichting die probeerde Joodse kunstenaars in de oorlog te steunen). Ze had in Amsterdam een “Sperre” (een papier waarop stond dat iemand voorlopig niet op transport hoefde te gaan). Waarschijnlijk had zij ook in Westerbork een functie en kon Paul ervoor zorgen dat ze niet op transport ging. Elly verbleef eerst in barak 72 en later in barak 12. Op 15 juni 1943 zijn Paul en Elly getrouwd in kamp Westerbork.

Fragment uit de huwelijksakte (Drents Archief)

Paul en Elly werden dus bevrijd in kamp Westerbork. Op twee briefjes die ze aan bekenden schreven staat te lezen dat ze vrij zijn en dat hun ouders weggevoerd zijn……

De namen van Paul en Elly op een lijst van in kamp Westerbork bevrijde gevangenen.

In juni 1945 verlieten ze kamp Westerbork (het duurde na de bevrijding een tijd voor er weer enigszins gereisd kon worden) en gingen terug naar Amsterdam waar ze kort aan de Ferdinand Bolstraat woonden en in november 1946 verhuisden naar het Victorieplein, waar Siegfried ook kort gewoond heeft. Daar werd in 1948 hun zoon geboren. In 1977 verhuisden ze naar Amstelveen. Rachel overleed daar in 1983 en Paul overleed in 1997. Beide zijn begraven in Muiderberg.