John Andriesse (1894) wist in de jaren dertig naam te maken als directeur van een margarinefabriek. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zat hij enkele maanden in kamp Westerbork gevangen. Met dank aan de Historische Kring Weesp.

John Andriesse

Vraag een willekeurige Joodse man of vrouw van boven de 65 jaar oud naar het margarinemerk Brogo en de kans is groot dat zij instemmend zullen knikken. Vlak voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog was de margarine van Brogo één van de weinige koosjere botersoorten die in Nederland te verkrijgen waren. Generaties Joodse kinderen groeiden op met de margarine die door orthodoxe Joden dagelijks en door rest van de gemeenschap vooral rond Pesach werd gegeten.

Gedurende bijna vijftig jaar werd de boter van Brogo geproduceerd bij margarinefabriek De Valk in Weesp dat het merk in eigendom had. De directeur van De Valk was sinds de oprichting in 1926 de uit Amsterdam afkomstige John Andriesse. Destijds was De Valk één van de eerste bedrijven, die op het nieuwe industrieterrein aan de rand van Weesp gebouwd werd. Bij De Valk werden ook andere, niet koosjere botersoorten gemaakt, zoals de bekende Weesper Kluit.

In Brogo zag John Andriesse een kans om zijn clientèle uit te breiden. Hoewel het recept van Brogo niet wezenlijk anders was dan dat van bijvoorbeeld de Weesper Kluit mocht Andriesse op de verpakking een zegel van goedkeuring van het Nederlandse opperrabbinaat plaatsen. Dat had vooral te maken met de productie van de margarine. 'Vrijdags werden de machines schoongespoten en op maandagochtend werd dan onder het toeziend oog van een rabbinaal opzichter Brogo gemaakt. Als er dan een verkeerde schep werd gebruikt die niet koosjer was, dan werd de hele productie afgekeurd. Met Pesach kwam de opperrabbijn uit Amsterdam zelf om het boter te keuren’, zo vertelt een oud-medewerker van de fabriek.

John Andriesse wist zijn margarinefabriek in Weesp tot een groot succes te maken. In de jaren dertig behoorde de Weesper Kluit tot de vijf best verkochte margarinemerken van Nederland. En ook in het buitenland wist Andriesse zijn botersoorten te verkopen. In 1929 werd hij door de Franse regering zelfs onderscheiden voor bewezen diensten. Aan het einde van de jaren dertig bewoonde Andriesse een grote villa in het chique Laren.

Na de inval van de Duitsers in mei 1940 moest Andriesse tijdelijk afstand van zijn fabriek doen. Hij dook onder en wist lange tijd uit handen van de nazi’s te blijven. In oktober 1944 werd hij bij een razzia in de buurt van Hilversum alsnog opgepakt en naar kamp Amersfoort overgebracht. Ruim drie maanden later, op 29 januari 1945, werd Andriesse naar kamp Westerbork doorgestuurd. Hier kwam hij in de strafbarak terecht.

Op 12 april 1945 werd Andriesse in kamp Westerbork bevrijd. Kort na de bevrijding liet hij zich door een Canadese legerpredikant dopen. ´There were three men of Jewish descent, one having both parents Jewish, who wanted to be baptized. Their ages ranges from 30 to 55 years. I explained to them what the baptism really was, and I found them ready to devote their lives to Christ, and to bear public witness to Him´, zo wist Harold Gordon Walker, de desbetreffende predikant zich jaren later nog te herinneren.

Vanwege de nog altijd aanwezige oorlogsdreiging moest John Andriesse tot begin juni 1945 wachten voordat hij het kamp mocht verlaten en terug kon keren naar Laren. Adriesse ging vrijwel direct weer aan het werk: al in augustus 1945 was in het Nieuw Israëlisch Weekblad een advertentie van Brogo te vinden. De margarine kon weer in de gebruikelijke winkels gekocht worden, zo luidde de boodschap.

John Andriesse overleed in juli 1950, vrij plotseling, op 56-jarige leeftijd.
Zijn De Valk fabriek zou tot oktober 2009 in Weesp, totdat het bij een grote brand volledig in as werd gelegd, te bewonderen zijn.