Samen met een groep vrienden organiseerde Nachmann Scheinowitz (1926) op 4 april 1945 een bijzondere maaltijd ter afsluiting van het vrijheidsfeest. Nachmann verbleef met zijn ouders Selig (1896) en Gitel (1895) bijna vijf jaar in kamp Westerbork. Met dank aan Hans Piek.

De familie Scheinowitz

Al duizenden jaren wordt door Joden over de hele wereld in de lente het vrijheidsfeest gevierd. Met Pesach herdenkt de Joodse gemeenschap het einde van de slavernij en de uittocht uit Egypte onder leiding van Mozes. Pesach duurt zeven of acht dagen. Gedurende deze dagen eet men voornamelijk matzes, speciaal ‘ongerezen’ brood, en het feest wordt afgesloten met een uitgebreide maaltijd bestaande uit een geslacht en gebraden lam, matzes, kruidensla en wijn.

Gedurende de Tweede Wereldoorlog was het voor de gevangenen in kamp Westerbork praktisch onmogelijk om alle rituelen van het Pesach feest volledig uit te voeren. In het voorjaar van 1945 besloot een groep van jonge mannen echter om het afsluitende feest in het geheim te organiseren.

Eén van de organisatoren was de uit Duitsland gevluchte Nachmann Scheinowitz. Al voor de Duitse inval in Nederland was Nachmann met zijn vader Selig in kamp Westerbork terechtgekomen. Moeder Gitel volgde eind mei 1940. De uit Polen afkomstige Selig en Gitel waren in 1923 in Leipzig getrouwd en hadden daar hun vijf kinderen opgevoed. Al in Polen was Selig bakker geweest, een beroep dat hij in Leipzig voortzette.

Na de Kristallnacht in november 1938 vluchtte Nachmann met zijn ouders en broers en zussen naar Nederland. Het gezin was door een vriend gewaarschuwd dat zij mogelijk naar Polen uitgezet zouden worden. Nachmann betrok met zijn familie een huis aan de Scheldestraat in de Joodse buurt van Amsterdam. Eind 1939 vroeg het gezin Scheinowitz een visum aan voor Brazilië, waar een oom van Nachmann sinds enige jaren leefde. In mei 1940 werden deze emigratieplannen echter ingehaald door het begin van de oorlog.

Na aankomst in Westerbork werd Selig Scheinowitz al snel aangesteld als bakker in de kampkeuken. Het was de reden dat Nachmann en zijn ouders tot de bevrijding in Westerbork wisten te blijven. Nachmann werkte op de heide en was actief in de verschillende jongerengroepen.

En op 4 april 1945 was Nachmann Scheinowitz zogezegd één van de jonge mannen die besloten om het afsluitende feest op de laatste dag van Pesach te organiseren. In het geheim bakte Nachmann met zijn vader in de voorgaande dagen in de bakkerij van het kamp – na september 1944 was deze vergroot en diende Westerbork als broodleverancier voor veel van de in Noord-Nederland gelegen Duitse troepen – honderden matzes. Op 4 april kwam een grote groep van jonge mensen in één van de leegstaande woonbarakken bijeen en vierden er het vrijheidsfeest. Dat van hun voorvaderen die uit Egypte waren vertrokken, maar ook van hun eigen naderende vrijheid. Zover was inmiddels wel duidelijk geworden.

Na de oorlog emigreerde Nachmann naar Israël. Hij kwam in de kibboets Petach-Tikva terecht en werd daar, de familietraditie voortzettend, bakker. Dat bleef hij tot in 1957. Toen kwamen de eerste Wiedergutmachung-betalingen naar Israël en schafte de leiding van de kibboets machines voor in de bakkerij aan. Nachmann moest dus ander werk zoeken. Hij was inmiddels getrouwd met Dora en had twee zonen gekregen, geboren in 1948 en 1952. Bij de nationale post- en telefoondienst vond Nachmann een baan. Uiteindelijk werd hij er hoofdingenieur en was hij verantwoordelijk voor de bouw en inrichting van telefooncentrales in heel Israël.

Nachmann’s ouders vertrokken na hun bevrijding naar Amsterdam waar Selig een bakkerij begon. Het hele gezin Scheinowitz wist de Tweede Wereldoorlog te overleven.