Ruth Reichmann maakte als verpleegster de beruchte ontruiming van het Apeldoornsche Bosch mee. Zij werd in tegenstelling tot de meeste patiënten en het personeel naar kamp Westerbork gestuurd waar ze de bevrijding wist mee te maken.

Ruth Reichmann

Op 31 december 1942 bevonden zich in het Joods-psychiatrisch ziekenhuis ‘Het Apeldoornsche Bosch’ ongeveer 1.100 patiënten en meer dan 400 personeelsleden. Het Apeldoornsche Bosch was in 1909 in Apeldoorn gebouwd vanwege de centrale ligging, de beschikbaarheid van de grond en de landelijke omgeving. Het ziekenhuis stond zelfs tijdens de oorlog onder de Joodse gemeenschap in Nederland nog als goed aangeschreven. ‘Men leefde er immers rustig, ver van het zo geteisterde Amsterdam’, aldus Jacques Presser in zijn monumentale boek De Ondergang.

Een van de verpleegsters was de in 1922 in Duitsland geboren Ruth Reichmann. Ruth was opgegroeid in een welgesteld, orthodox Joods gezin met zes kinderen. Na de machtsovername door de nazi’s werd Ruth naar een oom en tante in Utrecht gestuurd waar ze de middelbare school bezocht. Omdat er geen geld was voor een medische vervolgopleiding, haar grote droom, ging Ruth op aanraden van haar tante in september 1939 aan de slag als verpleegster in het Apeldoornsche Bosch.

Naast haar werkzaamheden volgde Ruth in het Apeldoornsche Bosch een opleiding en vond ze een vriendje. Eind 1942 keerde ze met hem terug naar haar huis (haar ouders waren inmiddels overgekomen uit Duitsland). Aangekomen bleken haar familieleden bij een razzia opgepakt en naar Westerbork overgebracht te zijn.

Op 20 januari 1942 kreeg Ruth van haar familie in kamp Westerbork de waarschuwing dat het Apeldoornsche Bosch ontruimd ging worden. Op die dag vertrokken zo’n honderd leden van de Joodse kamppolitie, de Ordedienst, met kampcommandant Gemmeker naar Apeldoorn. Ruth geloofde haar familie aanvankelijk niet, maar de volgende dag verscheen inderdaad de SS bij het ziekenhuiscomplex. Ruth en de andere verplegers kregen de opdracht om de patiënten klaar te maken voor transport. Alle patiënten en het meeste personeel werden naar het station gebracht en in een rechtstreekse trein naar Auschwitz gedeporteerd. Ruth zelf werd met honderd anderen de volgende ochtend naar Westerbork gestuurd.

In kamp Westerbork zag Ruth haar familie weer terug. Haar beide zussen werkten in het ziekenhuis, een van hen als assistente van de hoofdarts, dr. Spanier. Via deze zus kreeg ook Ruth een baantje in kamp Westerbork als verpleegster. Later werkte Ruth een tijdlang in de Kommandantur, het kantoor van de kampcommandant en zijn ondergeschikten. Ze maakte er schoon en serveerde er ontbijt.

Ruth’s ouders moesten in september 1944 met het laatste grote transport uit kamp Westerbork vertrekken. Ruth en haar zussen wilden mee, maar werden tegengehouden door commandant Gemmeker. Hij weigerde hen te laten gaan. In de laatste maanden voor de bevrijding werd Ruth net als de meeste jonge vrouwelijke gevangenen het land opgestuurd om aardappels te rooien.

Vlak na de bevrijding van kamp Westerbork werd Ruth Reichmann door dr. Spanier gevraagd hem met een aantal andere personeelsleden uit het ziekenhuis te vergezellen naar Bergen-Belsen waar een Displaced Persons Camp was opgericht. Als emigratie-officier van het DP-camp - ze hielp de voormalige gevangenen naar Palestina en de Verenigde Staten te emigreren - ontmoette Ruth in 1946 haar latere echtgenoot, een officier van de Joodse Brigade, een voorloper van het Israëlische leger.

In september 1946 emigreerde Ruth zelf naar de Verenigde Staten. Ze verbleef er in New York en gebruikte haar tijd om geld te verdienen. Het doel was om naar Israël te trekken en zich met haar verloofde te herenigen. Dit gebeurde in 1950. Korte tijd later trouwde Ruth en ging ze aan de slag bij een ziekenhuis in Haifa.

Ruth Reichmann is altijd in Israël blijven wonen en daar enige jaren geleden overleden.