Celine Brandsma en Fleur Huizinga, leerlingen van het Ubbo Emmius in Stadskanaal, schreven een portret over Mozes en Ella Braaf, de laatste Joden van Bourtange.

Mozes & Ella Braaf

Mozes Braaf werd geboren op 16 januari 1886 in Bourtange. Zijn vrouw, Ella Braafs-Jacobs, werd geboren op 21 maart 1905, in Soegel, Duitsland. Hun adres voordat ze naar Westerbork gingen was de Bisschopsweg 36 in Bourtange. Mozes Braaf was een veehandelaar van beroep. Ella had geen baan. Van hun familie is niet veel bekend. Wel is bekend dat Mozes een broer en twee zusjes had. Zijn ouders heetten Rebecca en Hartog Braaf. Zijn moeder hoefde niet naar een kamp omdat zij ernstig ziek was. Ze stierf in 1942.

Mozes en Ella besloten vanwege de Jodenvervolging onder te duiken. Op hun onderduikadres zijn ze verraden en het echtpaar kwam op 28 februari 1945 aan in kamp Westerbork vanuit het Huis van Bewaring in Groningen. Mozes Braaf verbleef in de barakken 52, 37, 83 en 43. Ella verbleef in de barakken 54, 3, 53, 73, 43.

Mozes Braaf had een Ausweis. Hij had daarmee het recht om buiten kamp Westerbork te werken op de kampboerderij. In deze periode vertrokken er vanuit kamp Westerbork geen treinen meer naar de vernietigingskampen.

Kort na de bevrijding mochten Mozes en Ella uit kamp Westerbork vertrekken. Ze keerden terug naar hun huisje aan de rand van vesting Bourtange waar beiden tot Mozes overlijden in september 1967 zouden wonen.

Ella Braaf-Jacobs overleed drie jaar na haar man, in 1970. Haar dood betekende het definitieve einde van een tijdperk van 200 jaar Joodse aanwezigheid in Bourtange.

In 2009 werd ter nagedachtenis aan Mozes en Ella, de laatste Joden van het dorp, op de plek waar voorheen het huisje van het echtpaar had gestaan, een monument geplaatst. Enkele jaren voor de onthulling van het monument was het huis door de gemeente gekocht en gesloopt om plaats te maken voor de ontwikkelingen van de Vesting Bourtange.