Met toestemming voor een week 'vakantie' uit kamp Westerbork te mogen vertrekken. Het overkwam de gemengd-gehuwde Joseph Bak (1893) in 1944.

Joseph Bak

Als gemengd-gehuwde man kwam Amsterdammer Joseph Bak in de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog in een werkkamp in het Drentse Havelte terecht. Vanuit Havelte werd hij in de zomer van 1944 naar kamp Westerbork gebracht waar hij vanwege zijn huwelijk met de niet-Joodse Anna Katharina Paffen van deportatie was gevrijwaard.

Uit het huwelijk met de van oorsprong Duitse Anna werd in 1930 dochter Elly geboren. Zij vertelt over een opmerkelijk bezoek dat haar vader nog tijdens de oorlog uit kamp Westerbork aan zijn familie in Amsterdam bracht.

‘Mijn vader heeft in 1944 een week 'vakantie' gekregen om naar huis te gaan. Dat is als volgt geschied: mijn moeder had een vriendin die weer een vriendin had die voor ons bereid was om naar kamp Westerbork te gaan. Onze huisdokter heeft toen een attest gegeven waarin stond dat mijn moeder zeer ernstig ziek was, wat gelukkig niet waar was. Deze mevrouw is naar Westerbork gegaan en heeft de machinist van de trein die met proviand tussen Hooghalen en Westerbork reed, omgekocht. Ze heeft zich vervolgens in de trein verstopt en is zo in het kamp terecht gekomen. Daarna heeft zij kampcommandant Gemmeker opgezocht en het attest van de dokter gegeven. Daarbij vertelde ze dat mijn moeder van oorsprong Duitse was en dat haar familie voor Hitler streed (!). Dit heeft gewerkt. Gemmeker heeft toestemming gegeven dat mijn vader voor een week naar huis mocht. Hij moest tekenen dat als hij niet terug zou komen, mijn moeder en ik opgehaald zouden worden en op transport zouden worden gesteld. Het was oorspronkelijk de bedoeling dat mijn vader tijdens zijn 'vakantie' zou onderduiken, maar dat heeft hij vanwege het dreigement uiteindelijk niet gedaan.’

Joseph Bak mocht kamp Westerbork één week voor de bevrijding als ‘arbeidongeschikt gemengd-gehuwde’ man verlaten. Hij keerde terug bij zijn gezin in Amsterdam. Slechts een klein deel van de familie bleek de oorlog overleefd te hebben. Eén van de kleinkinderen van zijn vermoorde oudste broer werd door Joseph in huis genomen. In 1950 verongelukte zij toen zij met haar fiets op weg naar school was.

Joseph Bak overleed in 1968 op 74-jarige leeftijd. Volgens dochter Elly heeft hij de Tweede Wereldoorlog nooit helemaal achter zich kunnen laten.

‘Volgens mijn moeder was zijn karakter veranderd en dat is te begrijpen. Hij was verbitterd, droevig; kon kwaad worden als iemand zich druk maakte om een kleinigheid. Aan de andere kant was hij blij bij ons te zijn. Blij de oorlog overleefd te hebben.’